۵۶۰۴.الإمامُ الصّادقُ علیه السلام :إذا أرادَ اللّهُ بعَبدٍ خَیرا زَهَّدهُ فی الدُّنیا ، و فَقَّههُ فی الدِّینِ ، و بَصَّرَهُ عُیوبَها ، و مَن اُوتِیَهُنَّ فَقد اُوتِیَ خَیرَ الدُّنیا و الآخِرَةِ .
امام صادق علیه السلام :هر گاه خداوند خوبى بنده اى را بخواهد او را به دنیا بى اعتنا گرداند، در دین فقیه و آگاهش کند، و به عیبهایش بینا سازد؛ این سه خصلت به هر کس داده شود، خوبى دنیا و آخرت به او داده شده است.
البلاءُ موکلٌ بالمنطق
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در ابتدای جلسات درس خارج فقه خود، به شرح یک حدیث اخلاقی می‌پردازند. «شرح حدیث اخلاق، موکول بودن بلا به سخن گفتن» موضوع شرح حدیثی اخلاقی از پیامبر گرامی اسلام حضرت محمد مصطفی صلّی الله علیه و آله و سلّم است که پایگاه اطلاع‌رسانی KHAMENEI.IR فیلم و متن آن را منتشر می‌کند. متن بیانات معظم‌له که در این فیلم مشاهده می‌کنید به شرح زیر است:
«اربعین» از اصطلاحات رایجى است که در متون اسلامى کاربرد زیادى دارد.
مثلاً در برخى از روایات به عنوان نماد کمال و حدى براى تصفیه باطن قلمداد شده است. در این نوشتار به مناسبت روز اربعین شهادت امام حسین علیه السلام برخى از موارد کاربرد این واژه که در فرهنگ اسلامى به مناسبتهاى گوناگون به آن اشاره شده، تقدیم مىشود.
1 . شهادت چهل مؤمن
امام صادق علیه السلام فرمود:« اذا مات المؤمن فحضر جنازته اربعون رجلا من المؤمنین و قالوا: اللهم انا لانعلم منه الا خیرا و انت اعلم به منا، قال الله تبارک وتعالى: قد اجزت شهاداتکم وغفرت له ما علمت مما لا تعلمون (1)؛ هر گاه یکى از اهل ایمان بمیرد و بر جنازه او چهل نفر از مؤمنین حضور یابند و گواهى دهند که پروردگارا! ما به جز خوبى و نیکى از این شخص ندیدهایم و تو از ما داناتر هستى، خداوند متعال مىفرماید: من نیز شهادت شما را پذیرفتم و آنچه [ از بدی ها و گناهان] از او مىدانستم که شما بىاطلاع بودید، همه را بخشیدم.»
همچنین امام صادق علیه السلام مىفرماید:« در بنى اسرائیل عابدى بود که پیوسته به عبادت و راز و نیاز اشتغال داشت . خداوند متعال به حضرت داوود علیه السلام وحى فرستاد: اى داوود! این مرد عابد، فردى ریاکار و غیرمخلص است . هنگامى که او مرد، حضرت داوود علیه السلام به تشییع جنازهاش حاضر نشد . اما چهل نفر از بنى اسرائیل حضور یافتند و در درگاه الهى به نیکى و خوبی هاى ظاهرى وى شهادت دادند و از خداوند طلب عفو و آمرزش براى وى نمودند . در هنگام غسل نیز چهل نفر دیگر چنین کردند و در هنگام دفن چهل نفر دیگر آمده، بعد از گواهى به نیک مردى عابد از خداوند متعال آمرزش او را خواستار شدند . در آن حال، خداوند به حضرت داوود علیه السلام الهام کرد که من او را به خاطر شهادت آن عده بخشیدم و اعمال بد و ریایى او را نادیده گرفتم. (2)
2 . دعا براى چهل مؤمن
رسولُ اللَّهِ صلى اللَّه علیه و آله: مَن أدّى إلى اُمّتی حَدیثاً، لِتُقامَ بِه سُنَّةٌ، أو تُثْلَمَ بهِ بِدْعَةٌ، فهُو فی الجَنّةِ؛
پیامبر خدا [حضرت محمد] ﷺ: هرکس به امّت من حدیثی برساند که به سبب آن سنّتی برپا شود، یا بدعتی از میان برود، {جایش} در بهشت است.[۱]
الإمامُ علیٌّ علیه السلام: قالَ رسولُ اللَّهِ صلى اللَّه علیه و آله: اللّهُمَّ ارْحَمْ خُلَفائی، قیلَ: یا رسولَ اللَّهِ ومَن خُلَفاؤکَ؟ قالَ: الّذینَ یَأتونَ مِن بَعدی، یَرْوونَ حَدیثی وسُنَّتی.
امام علی (علیه السلام): پیامبر خدا [حضرت محمد] ﷺ فرمود: {خدایا جانشینان مرا رحمت کن!}. عرض شد ای رسول خدا! جانشینان شما چه کسانی هستند؟}.فرمود: (آنان که بعد از من می آیند و حدیث و سنّت مرا روایت می کنند).[۲]
الإمامُ الرِّضا عن آبائه علیهم السلام: قالَ رسولُ اللَّهِ صلى اللَّه علیه و آله: اللّهُمَّ ارْحَمْ خُلَفائی - ثلاثَ مَرّاتٍ - قیلَ لَهُ: (یا رسولَ اللَّه) ومَن خُلَفاؤکَ؟ قالَ: الّذینَ یَأتونَ مِن بَعدی، ویَرْوونَ أحادیثی وسُنَّتی، فیُعَلّمونَها النّاسَ مِن بَعدی.
امام رضا (علیه السلام) به نقل از پدرانش: پیامبر خدا [حضرت محمد] ﷺ سه بار فرمود: خدایا! جانشینان مرا رحمت کن. عرض شد: {ای رسول خدا} جانشینان شما چه کسانی هستند؟ فرمود: آنها که بعد از من می آیند و احادیث و سنّت مرا روایت می کنند و پس از من، آنها را به مردم آموزش می دهند.[۳]
الإمامُ الصّادقُ علیه السلام: راویةٌ لِحَدیثِنا یَبُثُّ فی النّاسِ، ویُشَدِّدُ فی قُلوبِ شِیعَتِنا أفْضَلُ مِن ألفِ عابِدٍ.
امام صادق (علیه السلام): کسی که حدیث ما را روایت کند و در میان مردم نشر دهد، و دلهای شیعیان ما را {با آن} استوار گرداند، از هزار عابد برتر است.[۴]
الإمامُ الصّادقُ علیه السلام: الرّاویةُ للحَدیثِ المُتَفقِّهُ فی الدِّینِ أفْضَلُ مِن ألفِ عابِدٍ لا فِقْهَ لَهُ ولا رِوایةَ.
امام صادق (علیه السلام): راوی حدیثِ دین شناس برتر از هزار عابدی است که دین شناس و راوی حدیث نباشد.[۵]
پی نوشت:
[۱]. کنز العمّال: ۲۸۸۱۵، میزان الحکمة جلد ۲ صفحه ۵۱۷.
[۲]. کتاب من لایحضره الفقیه: ۴/۴۲۰/۵۹۱۹، میزان الحکمة جلد ۲ صفحه ۵۱۷.
[۳]. عیون أخبار الرِّضا: ۲/۳۷/۹۴، میزان الحکمة جلد ۲ صفحه ۵۱۸.
[۴]. بحار الأنوار: ۲/۱۴۵/۸، میزان الحکمة جلد ۲ صفحه ۵۱۸.
[۵]. بحار الأنوار: ۲/۱۴۵/۹ ، میزان الحکمة جلد ۲ صفحه ۵۱۸ .
پیامبر اکرم (ص):
مَن أحزَنَ مُؤمِنا ثُمَّ أعطاهُ الدُّنیا لَم یَکُن ذلِکَ کَفّارَتَهُ ، ولَم یُؤجَر عَلَیهِ ؛
هر کس مؤمنى را اندوهگین سازد و سپس همه دنیا را به او بدهد ، این کار ، کفّاره (جبران کننده) گناه او نخواهد بود و براى آن ، اجرى به او داده نمى شود.
بحار الأنوار : ج 75 ص 150 ح 13
مطالب مرتبط: پیامبر اکرم (ص) ، اهل بیت (ع) ، احادیث و روایات
15 ذیحجه، ولادت باسعادت امام هادی (ع) بر شما و همه شیعیان آن حضرت مبارک باد.
چند حدیث گهربار از امام هادی (ع)
۱- اِنّ للهِ بِقاعاً یُحِبُّ أن یُدعی فی‌ها فَیَستَجیبَ لِمَن دَعاهُ
به راستی مکان‌هایی برای خداوند متعال وجود دارد که دوست دارد بندگان در آنها به درگاهش دعا کنند تا به مرحله اجابت برسد. (تحف العقول، ص. ۴۸۲)
۲- اَلغَضَبُ عَلی مَن لاتَملِکُ عَجزٌ وَ عَلی مَن تَملِکُ لُؤمٌ
خشم و غضب بر مردم نشانه ناتوانی است و بر زیر دستان علامت فرو مایگی و پستی است. (مستدرک الوسائل، ج. ۱۲، ص. ۱۲)
۳- ألنّاسُ فِی الدُّنیا بِالأَموالِ وَ فی الآخِرَةِ بِالأَعمالِ
مردم در دنیا با اموالشان و در آخرت با اعمالشان هستند. (بحارالانوار، ج. ۷۸، ص. ۳۶۸)
مطالب مرتبط: امام هادی (ع) ، اهل بیت (ع) ، احادیث و روایات
خدای متعال انسان را آفرید و به او شرافت و کرامت بخشید و برای ادامه حیاتش نعمت‌های فراوانی را در دل طبیعت به ودیعه نهاد و از این مواهب طبیعی به عنوان خیر، فضل، رحمت و رزق یاد نمود و مؤمنان را به بهره‌وری و مصرف درست آنها تشویق کرد. امّا از نظرگاه قرآن این بهره‌وری شرایطی دارد که دو شرط ذیل از مهمترین آنهاست:
۱ـ حلال بودن و پاکیزگی
مال حلال، مالی است که از راه مشروع به دست آمده؛ مثل آن‌که کالایی را بخرند، یا صیدی را شکار کنند، و مال پاکیزه، مالی است که از هر گونه آلودگی ظاهری و باطنی به دور باشد. خدای متعال در این‌باره می‌فرماید:«فَکُلوا ممّا رَزَقَکُمُ الله حلالاً طیّباً واشکروا نِعمة الله»؛ «پس از آنچه خدای متعال روزی شما کرده در صورت حلال و پاکیزه بودن، بخورید و شکر نعمت او را به جای آورید.» ه
۲ـ اعتدال و میانه‌روی
قرآن کریم، پیروانش را به قناعت و اعتدال (میانه‌روی) در مصرف دعوت نموده و از هر گونه زیاده‌روی، مصرف‌زدگی، تجمّل‌پرستی و تجاوز از حدّ در استفاده از مواهب طبیعی بر حذر داشته و می‌فرماید:
«کُلوا واشرَبوا و لا تسرفوا اِنّهُ لا یحبُّ المسرفین»؛ «بخورید و بیاشامید ولی اسراف نکنید. همانا خدا اسراف‌کاران را دوست ندارد.» و در برخی آیات، اسراف‌کنندگان را تهدید به عذاب و هلاکت نموده می‌فرماید:
«اِنّ المُسرفین هم اَصحابُ النّارِ»؛ «همانا اسراف‌کنندگان از اصحاب و یاران آتش هستند.»
در سنّت نیز روایات فراوانی به اعتدال در مصرف و پرهیز از اسراف سفارش نموده است. پیامبر گرامی اسلام می‌فرماید:«اِیّاکُم وَالسَّرفِ فی المالِ وَالنّفقة وَ عَلَیکم بِالإقتصاد»؛ «از اسراف در مال و خرج زندگی بپرهیزید و هرگز جانب اعتدال را رها نکنید.»
امام صادق علیه‌السّلام می‌فرماید:
«اِنَّ القَصدَ اَمر یحبّهُ اللّه وانَّ السّرَفَ اَمر یبغضُهُ الله»؛ «همانا خداوند اسراف را دشمن و میانه‌روی و اعتدال را دوست دارد.» و در بعضی روایات، اسراف، جزو گناهان کبیره شمرده شده است.
حضرت صادق علیه‌السّلام ضمن بیانی طولانی در شمارش کبایر می‌فرماید:
«اَلکبائر مُحَرّمَة وَهِیَ الشِرکُ بالله عزّ وَ جَلَّ وَ قَتَلُ النُّفس التّی حَرَّمَ اللهُ وَالإسراف والتَبذیر»؛ «گناهان کبیره عبارتند از:شرک به خدا، کشتن انسانه بی‌گناه... و اسراف و تبذیر»
شایان ذکر است، اسرافی که در آیات و روایات از آن مذّمت شده شامل هر گونه تضییع اموال، استفاده دور از شأن، و مصرف نابجا می‌شود.
علی رغم اهمیّت ویژه‌ای که در آیات و روایات به پرهیز از اسراف داده شده باز ما مسلمانان سخت گرفتار این بیماری مهلک هستیم. شاید یکی از عوامل ریشه دواندن اسراف در جامعه اسلامی ما، عدم شناخت این بیماری در جلوه‌های گوناگون آن باشد. بدین خاطر، بر آنیم تا در این سلسله مقالات، به تبیین مصادیق گوناگون اسراف، عوامل و ریشه‌های آن، زیانها و پیامد‌های وخیم آن، شیوه‌های مبارزه با آن بنشینیم و نخستین بخش را به معرّفی مصادیق و نمونه‌های اسراف اختصاص می‌دهیم.
مصادیق گوناگون اسراف
برخی گمان کرده‌اند که اسراف تنها در مصارف روزمرّه زندگی مذموم و حرام است، در حالی که‌ایات و روایات به طور کلی از هر گونه زیاده‌روی در مصرف و نابودی بی‌رویّه مواهب طبیعی نهی کرده‌اند؛ حال چه‌این زیاده‌روی‌ها در مصارف روزمرّه باشد و یا در اموال عمومی و منابع طبیعی.
ما در این نوشتار، نمونه‌های اسراف را در دو بخش به خوانندگان عزیز تقدیم می‌داریم:
الف) ـ اسراف در منابع طبیعی و اموال عمومی.
ب) ـ اسراف در مصارف روزمرّه زندگی.
