امام پنجم (ع) در ۷ ذی الحجه سال ۱۱۴ هجری قمری و در سن ۵۷ سالگی به شهادت رسید. در برخی منابع هشام بن عبدالملک و در برخی دیگر ابراهیم بن ولید عامل شهادت ایشان ذکر شده است. امام محمد باقر (ع) در قبرستان بقیع، کنار مرقد پدرش امام سجاد (ع) و عموی پدرش امام حسن (ع) دفن است.
ائمّه بقیع: حضرت إمام حسن مُجتبى، و حضرت إمام زین العابدین، و حضرت إمام محمّد باقر، و حضرت إمام جعفر صادق علیهم السّلام (به ترتیب از سمت چپ )
شهادت سلطان على بن محمد الباقر (علیه السلام )
در روز 27 جمادی الثانی در سال 116 ه.ق جناب ابوالحسن سلطان على فرزند امام باقر (علیه السلام) در اردهال کاشان به شهادت رسید.
عده اى از دوستان اهل بیت (علیهم السلام ) از اهالى چهل حصران و فین کاشان نامه اى خدمت امام باقر (علیه السلام ) نوشتند، که چون ما از محضر شما دور هستیم یکى از آقازادگان خود را براى راهنمایى و تربیت ما و تعلیم احکام به جانب ما بفرستید.
آن حضرت فرزند بزرگوار خود، جناب على بن محمد (علیه السلام) را با رسوالان فرستاده ، روانه کاشان کردند؛ و اسباب سفر آن حضرت را برادرش امام صادق (علیه السلام) فراهم نمودند.
هنگام ورود آن حضرت ، در فین حدود شش هزار نفر براى استقبال آمدند. حضرت مدتى در جاسب و خاوه مشغول هدایت مردم بودند، و بیشتر در مسجد جامع کاشانى - که فعلا در کوى میدان کهنه واقع است - مشغول عبادت بودند و شیعیان براى اداى نماز جمعه خدمتش مشرف مى شدند، و کرامات زیادى مشاهده مى نمودند.
آن حضرت نامه هایى براى پدر بزرگوارش به مدینه مى فرستاد و حالات خود و شیعیان را بیان مى فرمود، تا در سال 114 ه.ق خبر شهادت پدر بزرگوارش به آن حضرت رسید و بعد از سه سال از شهادت پدر بزرگوارش ، در سال 116 ه.ق مخالفین ، آن حضرت را با عده اى از دوستان و موالیان و منسوبین به آن حضرت شهید کردند.
از آنجا که 27 جمادى الاثنى در سال شهادت آن حضرت مصادف با 17 مهر ماه شمسى بوده ، هر سال به مناسبت سالگرد آن حضرت در جمعه دوم مهرماه مراسم قالى شویان همراه با عزادارى با شکوهى کنار قبر مطهرش برگزار مى شود.
هم اکنون درسرداب زیر ضریح مقدس آن حضرت ، بدن مبارک حدود صد نفر از آن شهداى بزرگوار تازه و سالم هست ، که مرحوم آیه الله سید شهاب الدین مرعشى نجفى مشاهده فرموده اند.
مطالب مرتبط: امام باقر (ع) ، اهل بیت (ع) ، احادیث و روایات
امام محمد باقر (ع) در روز جمعه یا دوشنبه یا سه شنبه غره ماه رجب یا سوم ماه صفر سال 57 هجری یا به روایتی دیگر سال 56 هجری، در مدینه به دنیا آمد و در روز دوشنبه هفتم ذی حجه یا ربیع الاول و یا ربیع الاخر سال 114 هجری، در همان شهر بدرود حیات گفت. بنابراین، آن حضرت 57 سال در این جهان زیست. از این مدت چهار سال با جدش امام حسین (ع) و پس از وی 35 سال با پدرش زندگی کرد و هیجده سال بقیه عمرش را به تنهایی به سر برد. بنابر روایتی که در کافی از قول امام صادق (ع) نقل شده است، وی 19 سال و دو ماه بیش از پدرش زیسته است و در همین دوران، امامت شیعیان را عهده دار بوده است.
امام باقر (ع) در مدت امامت خود چند صباحی از خلافت ولید بن عبد الملک و نیز خلافت سلیمان بن عبد الملک و عمر بن عبد العزیز و یزید بن عبد الملک را درک کرد و سرانجام در روزگار خلافت هشام بن عبد الملک وفات یافت. در کتاب اعلام الوری نیز همین قول آمده که با آنچه بعدا خواهیم گفت، صحیح می نماید. ابن شهر آشوب در مناقب نوشته است:
قائم آل محمد
چرا به امام زمان (عج) قائم آل محمد می گویند؟
ابوحمزه ثمالی می گوید: از حضرت امام محمد باقر (علیه السلام) پرسیدم: اى فرزند رسول خدا! مگر شما ائمه، همه قائم به حق نیستید؟
فرمود: بلى!
عرض کردم: پس چرا فقط امام زمان (علیه السلام) قائم نامیده شده است؟
فرمودند: هنگامى که جدّم امام حسین علیه السّلام کشته شد فرشتگان گریستند و ضجّه زده و به درگاه الهى نالیده و گفتند: اى خدا و اى سرور ما آیا از کسى که برگزیده و فرزند برگزیده و بهترین خلق تو را کشته غافل هستى؟
خداى عزّ و جلّ به ایشان وحى نمود: اى ملائکه من آرام باشید قسم به عزّت و جلال خودم از قاتلین او انتقام خواهم گرفت اگر چه در زمان بعد باشد، سپس ائمّه اى که از فرزندان امام حسین علیه السّلام هستند را به ایشان نشان داد، آنها مسرور و خوشحال شدند در بین فرزندان حضرت یکى از آنها ایستاده و نماز مى خواند، حقّ تعالى فرمود: با این قائم از قاتلین او انتقام خواهم گرفت.
محمد بن على،ابن بابویه، علل الشرائع ، ترجمه: محمد جواد ذهنى تهرانى،انتشارات مؤمنین، قم،1380ش،ص531.
هفتم ماه ذی‌الحجه مصادف است با سالروز شهادت پنجمین اختر تابناک آسمان ولایت حضرت امام محمد باقر (ع). شهادت آن بزرگوار را به تمامی ارادتمندان خاندان اهل بیت عصمت و طهارت تسلیت می‌گوییم. در ادامه شرح کوتاهی از زندگینامه آن حضرت را بخوانید:
نام مبارک امام پنجم محمد بود. لقب آن حضرت «باقر» یا «باقرالعلوم» است. بدین جهت که دریای دانش را شکافت و اسرار علوم را آشکار ساخت. القاب دیگری مانند «شاکر» و «صابر» و «هادی» نیز برای آن حضرت ذکر کرده‌اند که هریک باز گوینده صفتی از آن امام بزرگوار بوده است.
کنیه امام «ابوجعفر» بود. مادرش فاطمه دختر امام حسن مجتبی (ع) است. بنابراین نسبت آن حضرت از طرف مادر به سبط اکبر حضرت امام حسن (ع) و از سوی پدر به امام حسین (ع) می رسید. پدرش حضرت سیدالساجدین امام زین العابدین، علی بن الحسین (ع) است.
تولد حضرت باقر (ع) در روز جمعه سوم ماه صفر سال 57هجری در مدینه اتفاق افتاد. در واقعه جانگداز کربلا همراه پدر و در کنار جدش حضرت سید الشهدا کودکی بود که به چهارمین بهار زندگی‌اش نزدیک می شد.
دوران امامت امام محمد باقر (ع) از سال 95 هجری قمری سال درگذشت امام زین العابدین (ع)، آغاز شد و تا سال 114هجری قمری ادامه داشت.
در دوره امامت امام محمد باقر (ع) و فرزندش امام جعفر صادق (ع) مسائلی مانند انقراض امویان و بر سر کار آمدن عباسیان و پیدا شدن مشاجرات سیاسی و ظهور سرداران و مدعیانی مانند ابوسلمه خلال و ابومسلم خراسانی و دیگران مطرح شد.
امام محمد باقر (ع) و پس از وی امام جعفر صادق (ع) از موقعیت مساعد روزگار سیاسی، برای نشر تعلیمات اصیل اسلامی و معارف حق بهره جستند و دانشگاه تشیع و علوم اسلامی را پایه ریزی نمودند.
این امامان بزرگوار و بعد شاگردانشان وارثان و نگهبانان حقیقی تعلیمات پیامبر (ص) و ناموس و قانون عدالت بودند. می بایست به تربیت شاگردانی عالم و عامل و یارانی شایسته و فداکار دست می‌زدند و فقه آل محمد (ص) را جمع و تدوین و تدریس می‌کردند. به همین جهت محضر امام باقر (ع) مرکز علما و دانشمندان و راویان حدیث و خطیبان و شاعران بنام بود.
امام باقر (ع) دارای خصال ستوده و مؤدب به آداب اسلامی بود. سیرت و صورتش ستوده بود. پیوسته لباس تمیز و نو می پوشید و در کمال وقار و شکوه حرکت می نمود.
از آن حضرت می پرسیدند: جدت لباس کهنه و کم ارزش می پوشید، تو چرا لباس فاخر بر تن می‌کنی؟ پاسخ می داد: مقتضای تقوای جدم و فرمانداری آن روز که محرومان و فقرا و تهیدستان زیاد بودند، چنان بود. من اگر آن لباس را بپوشم در این انقلاب افکار، نمی توانم تعظیم شعائر دین کنم.
امام پنجم می‌خواست سنت‌های جدش رسول الله (ص) را عملا در بین مردم زنده کند و مکارم اخلاقی را به مردم تعلیم دهد. در روزهای گرم برای رسیدگی به مزارع و نخلستان‌ها بیرون می رفت و با کارگران و کشاورزان بیل می زد. ْنچه از محصول کشاورزی که با عرق جبین و کد یمین به دست می آورد، در راه خدا انفاق می‌کرد.
حضرت امام محمد باقر ( ع ) 19 سال و 10 ماه پس از شهادت پدر بزرگوارش حضرت امام زین العابدین (ع) زندگی کرد و در تمام این مدت به انجام دادن وظایف خطیر امامت، نشر و تبلیغ فرهنگ اسلامی، تعلیم شاگردان، رهبری اصحاب و مردم، اجرا کردن سنت‌های جد بزرگوارش در میان خلق، متوجه کردن دستگاه غاصب حکومت به خط صحیح رهبری و راه نمودن به مردم در جهت شناخت رهبر واقعی و امام معصوم پرداخت.
سرانجام در هفتم ذی‌الحجه سال 114 هجری قمری در سن 57 سالگی در مدینه با توطئه هشام مسموم شد و چشم از جهان فروبست . پیکر مقدسشان را در قبرستان بقیع کنار پدر بزرگوارش به خاک سپردند.
منبع: باشگاه خبرنگاران جوان
مداحی حاج میثم مطیعی- تیرماه 1400
بروشور چهل حدیث نورانی از امام باقر (ع) در ادامه مطلب ...
