حدیث امام رضا (ع): ۱۰ خصلتی که نشانۀ کمال عقل است
طبق روایتی، عقل وسیلهای برای عبودیت و رسیدن به بهشتهای جاودان است. امام رضا (ع) به ۱۰ خصلتی اشاره کردند که نشانۀ کمال عقل است.
همانطور که در ضرب المثل بیان شده:
دشمن دانا بلندت میکند بر زمینت می زند نادان دوست
عقل آنقدر اهمیت دارد که دشمن را بر دوست مقدم میکند.
حتما تا به امروز این سؤال برایمان بارها تداعی شده که نشانه فرد عاقل چیست و یا چه ویژگیهایی دارد. در دنیای مدرن امروز، به تبعِ عصر تکنولوژی، تغییر ذائقههای مردم و تغییر سبک زندگی، شاید در نگاه عوام، عاقل فردی باشد که به موفقیتهای تحصیلی و بعد قدرت و ثروت دست یابد و مراحل موفقیت را تا رسیدن به موقعیتهای خوب اجتماعی طی کند، هرچند برای کسب چنین موفقیتی از اخلاق عبور کند و دیگران را فدای خواستههای دنیوی خود کند. از این جهت است که میبینیم صاحبان قدرت و ثروت مورد تمجید کاذب اطرافیانشان هستند و سایرین او را فردی موفق و عاقل تلقی میکنند.
حدیث 249:
وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِسْحَاقَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مَیْمُونٍ عَنِ الصَّادِقِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ ع قَالَ قَالَ الْفَضْلُ بْنُ عَبَّاسٍ فِی حَدِیثٍ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِنِ اسْتَطَعْتَ أَنْ تَعْمَلَ بِالصَّبْرِ مَعَ الْیَقِینِ فَافْعَلْ فَإِنْ لَمْ تَسْتَطِعْ فَاصْبِرْ فَإِنَّ فِی الصَّبْرِ عَلَى مَا تَکْرَهُ خَیْراً کَثِیراً وَ اعْلَمْ أَنَّ النَّصْرَ مَعَ الصَّبْرِ وَ أَنَّ الْفَرَجَ مَعَ الْکَرْبِ (فَإِنَّ مَعَ الْعُسْرِ یُسْراً إِنَّ مَعَ الْعُسْرِ یُسْراً )(انشراح/6).
ترجمه :
رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود: اگر بتوانى که صبرى همراه با یقین و باور داشته باشى چنین کن و اگر توان آن ندارى (باز هم ) صبر کن زیرا در صبر کردن بر امورى که ناخوشایند توست خیر بسیارى وجود دارد، و بدان که نصرت و پیروزى همراه با صبر است و گشایش همراه با مشقت و سختى است .((همانا با سختى آسانى و گشایشى هست همانا با سختى گشایشى است )).
وسایل الشیعه - کتاب جهاد نفس
حدیث و آیات: گنهکاران در قیامت
رسولُ اللّه ِ صلى الله علیه و آله : الهَمّازونَ ، و اللَّمّازونَ ، و المَشّاؤونَ بِالنَّمیمَةِ الباغونَ لِلبَراءِ العَنَتَ ، یَحشُرُهُمُ اللّه ُ فی وُجوهِ الکِلابِ .
پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : بدگویان و عیبجویان و سخن چینان و کسانى که افراد بى گناه را بدنام مى کنند، خداوند آنها را به صورت سگ محشور مى کند.
الترغیب و الترهیب :3/500/10
توضیح:
طبق این روایت نبوی چهار دسته هستند که خداوند آنها را به صورت سگ محشور می کند:
1- همّازون: بدگویان و زشت گویان
2-لمّازون : عیب جویان ، کسانی که به مومنین عیب جویی و می کنند و طعنه می زنند.
3-مشّائون بالنمیمه : سخن چینان ، کسانی که بین مردم سخن چینی می کنند و اسرار مردم را فاش می کنند و بدین وسیله بین مردم اختلاف می اندازند و امنیت روانی مردم را به خطر می اندازند ( نمّام : سخن چین )
4-الباغون للبراء العنت : کسانى که افراد بى گناه را بدنام مى کنند و تهمت و افترا میزنند و آبروی مومنین را می برند.
آیه قران مرتبط:
هَمّازٍ مَشّٰاءٍ بِنَمِیمٍ (11) مَنّٰاعٍ لِلْخَیْرِ مُعْتَدٍ أَثِیمٍ (12) سوره قلم
آن کسى که زیاد عیب دیگران مى گیرد و سخن چینى مى کند و خلق را هر چه بتواند از خیر باز مى دارد و به ظلم و بدکارى مى کوشد.
پناه می بریم به خدا از اینکه همانند آنها باشیم.
«قالَ الصّادقُ علیه السّلام: مَنْ سَرَّهُ اَن یَکونَ مِنْ اصْحابِ القائِمِ فَلْیَنْتَظِرْ وَ لیَعْمَلْ بِالْوَرَعِ و مَحاسِنِ الاَخلاقِ و هُوَ مُنتَظِرٌ» (مجلسی ج 52 / ص 140)
حضرت امام صادق (ع) فرمودند :
هرکس می خواهد از اصحاب قائم (علیه السلام) باشد، می بایست که منتظر باشد و بر اساس ورع و پرهیزکاری و محاسن اخلاق عمل نماید در حالی که منتظر است.
اللهم صل علی محمد و آل محمد و عجل فرجهم و فرجنا بهم واهلک عدوهم و العن اعدائهم اجمعین
امام صادق (ع):
هر مومنی به بلایی گرفتار شود و صبر کند اجر هزار شهید برای او است .
اصول کافی ، جلد 3، ص 146
آیة المنافق ثلاث: اذا حدث کذب و اذا وعد اخلف و اذا اؤتمن خان.
نشان منافق سه چیز است: 1-سخن به دروغ بگوید. 2-از وعده تخلف کند. 3 -در امانت خیانت نماید.
صحیح مسلم، کتاب الایمان، ح 89.
لاینال شفاعتی من آخر الصلوة بعد وقتها.
کسی که نماز را از وقتش تأخیر بیندازد، (فردای قیامت) به شفاعت من نخواهد رسید.
بحارالانوار، ج، 83 ص 20
أبغض الحلال الی الله الطلاق.
منفورترین چیزهای حلال در پیش خدا طلاق است.
سنن ابی داود، کتاب الطلاق، ح 1863
خَیرُ الأصحابِ مَن قَلَّ شِقاقُهُ و کَثُرَ وِفاقُهُ.
بهترین یاران کسی است که ناسازگاری اش اندک باشد و سازگاری اش بسیار.
تنبیه الخواطر، ج 2، ص 123
١ـ «پیامبر گرامی اسلام صلیالله علیه و آله و سلم»:
اِنَّ حُرمَةَ عِرض المُؤمِنِ کَحُرمَةِ دمِهِ و مالِهِ.
حرمتِ حیثیت و آبروی مؤمن همانند حرمتِ جان و مال اوست.(لئالی الاخبار، ج ٥، ص ٢٢٦)
٢ـ «مولی امیرالمؤمنین علیهالسلام»:
لاتَفَعَلْ ما یَشینُ العِرضَ والاِسم.
هیچوقت به کاری که باعث بدنامی و لطمه زدن به حیثیت تو میشود اقدام مکن. (فهرست غرر، ص ٢٤٢)
٣ـ «امام جعفرصادق(علیهالسلام)»:
اذا رَقَّ العِرضُ اُستُصعِبَ جَمْعُه!
وقتی آبرو ریخت و بیارزش شد دیگر جمعآوری و جبران آن دشوار خواهد بود! (اعلامالدین، ص ٣٠٣)
حضرت رضا (ع) فرمود هفت چیز بدون هفت چیز دیگر مسخره است:
1- هر که با زبان استغفار کند ولى با دل پشیمان نباشد خود را مسخره کرده.
2- شخصی که از خدا توفیق بخواهد اما کوشش ننماید خود را مسخره کرده .
3- هر کس دنبال احتیاط باشد ولى از ارتکاب گناه باکى نداشته باشد، خود را مسخره نموده.
4-هر که از خدا بهشت بخواهد اما بر گرفتاری ها صبر نکند خود را مسخره کرده.
5- کسی که از آتش جهنم به خدا پناه برد ولى ترک شهوات دنیا را ننماید خود را مسخره کرده.
6 - هر که به یاد خدا باشد ولى براى دیدار خدا سرعت نگیرد خود را مسخره کرده.
7- کسی که مرگ را یاد کند ولی خود را برای آن آماده نکند خود را مسخره کرده است.
چهل حدیث گهربار از حضرت امام جواد (علیه السلام)
1- الْمُؤمِنُ یَحْتاجُ إلى ثَلاثِ خِصالٍ: تَوْفیقٍ مِنَ اللّهِ عَزَّ وَ جَلَّ، وَ واعِظٍ مِنْ نَفْسِهِ، وَ قَبُولٍ مِمَّنْ یَنْصَحُهُ.
فرمود: مؤمن در هر حال نیازمند به سه خصلت است : توفیق از طرف خداوند متعال، واعظى از درون خود، قبول و پذیرش نصیحت کسى که او را نصیحت نماید.
2- قالَ علیه السلام : مُلاقاةُ الاْخوانِ نَشْرَةٌ، وَ تَلْقیحٌ لِلْعَقْلِ وَ إنْ کانَ نَزْرا قَلیلا.
فرمود: ملاقات و دیدار با دوستان و برادران - خوب - ، موجب صفاى دل و نورانیّت آن مى گردد و سبب شکوفائى عقل و درایت خواهد گشت ، گرچه در مدّت زمانى کوتاه انجام پذیرد.
3- قالَ علیه السلام : إیّاکَ وَ مُصاحَبَةُ الشَّریرِ، فَإنَّهُ کَالسَّیْفِ الْمَسْلُولِ، یَحْسُنُ مَنْظَرُهُ وَ یَقْبَحُ أثَرُهُ.
فرمود: مواظب باش از مصاحبت و دوستى با افراد شرور، چون که او همانند شمشیرى زهرآلود، برّاق است که ظاهرش زیبا و اثرش زشت و خطرناک خواهد بود.
4- قالَ علیه السلام : کَیْفَ یُضَیَّعُ مَنِ اللّهُ کافِلُهُ، وَکَیْفَ یَنْجُو مَنِ اللّه طالِبُهُ، وَ مَنِ انْقَطَعَ إلى غَیْرِاللّهِ وَکَّلَهُ اللّهُ إلَیْهِ.
فرمود: چگونه گمراه و درمانده خواهد شد کسى که خداوند سَرپرست و متکفّل اوست . چطور نجات مى یابد کسى که خداوند طالبش مى باشد. هر که از خدا قطع امید کند و به غیر او پناهنده شود، خداوند او را به همان شخص واگذار مى کند.
5- قالَ علیه السلام : مَنْ لَمْ یَعْرِفِ الْمَوارِدَ أعْیَتْهُ الْمَصادِرُ.
فرمود: هرکس موقعیّت شناس نباشد جریانات، او را مى رباید و هلاک خواهد شد.
6- قالَ علیه السلام: مَنْ عَتَبَ مِنْ غَیْرِ ارْتِیابٍ أعْتَبَ مِنْ غَیْرِ اسْتِعْتابٍ.
فرمود: سرزنش کردن دیگران بدون علّت و دلیل سبب ناراحتى و خشم خواهد گشت ، در حالى که رضایت آنان نیز کسب نخواهد کرد.
7- قالَ علیه السلام : أفْضَلُ الْعِبادَةِ الاْخْلاصُ.
فرمود: با فضیلت ترین و ارزشمندترین عبادت ها آن است که خالص و بدون ریا باشد.
8- قالَ علیه السلام : یَخْفى عَلَى النّاسِ وِلادَتُهُ، وَ یَغیبُ عَنْهُمْ شَخْصُهُ، وَ تَحْرُمُ عَلَیْهِمْ تَسْمِیَتُهُ، وَ هُوَ سَمّیُ رَسُول اللّهِ صلى الله علیه و آله وَ کَنّیهِ.
فرمود: زمان ولادت امام عصر علیه السلام بر مردم زمانش مخفى است، و شخصش از شناخت افراد غایب و پنهان است . و حرام است که آن حضرت را نام ببرند؛ و او همنام و هم کنیه رسول خدا صلى الله علیه و آله است .
9- قالَ علیه السلام : عِزُّالْمُؤْمِنِ غِناه عَنِ النّاسِ.
فرمود: عزّت و شخصیّت مؤمن در بى نیازى از مردم و طمع نداشتن به مال و زندگى دیگران است .
١ـ «پیامبر گرامی اسلام صلیالله علیه و آله و سلم»:
اِنَّ أَفضَلَ الصّدَقَةِ اِصلاحُ ذاتِ البَینِ.
اصلاح و سازش میان مسلمانان برای انسان بالاترین صدقه و احسان به شمار میآید. (مواعظ عددیّه، ص ١٩)
٢ـ «مولی امیرالمؤمنین علیهالسلام»:
اصلاحٌ ذاتِ البَینِ اَفضَلُ مِن عامَّةِ الصَّلاةِ و الصّیامِ.
اصلاح و سازش دادن میان مسلمانان از تمام نمازها و روزههای (مستحبی) بالاتر است. (نهجالبلاغه، نامة ٤٧)
٣ـ «امام موسیکاظم(علیهالسلام)»:
طوبی لِلْمُصلِحینَ بَینَ النّاسِ اُولئِکَ هُمُ المُقرَّبونَ یَومَ القِیامَة.
خوشا به حال کسانی که میان مردم صلح و آشتی میدهند. آنان هستند که در روز قیامت مقربان درگاه الهی خواهند بود. (تُحفالعقول، ص ٤١٤)
آیه ای از قرآن که قرائت روزانه اش زندگی مادی و معنوی شما را تغییر می دهد
آیَةُ الْکُرْسى یکی از آیات مقدس است که اسم اعظم خدا در آن به کار رفته است.
امام رضا (ع) از امیرالمومنین (ع) روایت کردهاند که پیامبر اعظم (ص) فرمودند: «هر کس یکصد مرتبه آیه الکرسی را بخواند مثل کسی است که در طول حیاتش خدا را عبادت و بندگی کرده است؛ و هر کس آیه الکرسی را بخواند و ثوابش را برای اهل قبور قرار دهد خداوند گناهانش را میآمرزد.»
روایت است که: هر که آیه الکرسی را بنویسد و بر بالای در دکان یا منزل خود بیاویزد مال او زیاد میگردد و هرگز محتاج دیگران نخواهد شد.
رسول خدا (ص) فرمودند: هر که در شب نوزدهم ماه رجب چهار رکعت نماز بخواند و در هر رکعتی بعد از حمد هر یک از آیه الکرسی و توحید را پانزده مرتبه بخواند خداوند عالم ثواب جناب موسی (ع) را به او می بخشید.
روایت است که: هر کسی بین نماز مغرب و عشاء شش رکعت نماز بخواند و در هر رکعت بعد از حمد هفت مرتبه آیه الکرسی را بخواند و بعد از سلام پنجاه مرتبه صلوات بفرستد عملش با عمل صدیقین و صالحین بالا می رود؛
و پیامبر اکرم (ص) در جای دیگر میفرمایند: هر که در شب یکشنبه چهار رکعت نماز بگزارد و در هر رکعت یک مرتبه حمد یازده مرتبه آیه الکرسی بخواند خداوند او را در دنیا و آخرت محافظت خواهد کرد گناهان او را می بخشد و اگر بمیرد بندهی مخلص پروردگار عالم می شود اجازه دارد که روز قیامت شفاعت کند.
روایت است که
امام هادی(علیه السلام):
مَنْ اَطاعَ الخالِقَ لَمْ یُبالِ سَخَطَ المَخْلُوقینَ وَ مَنْ اَسْخَطَ الخالِقَ فَلْیَیْقَنْ اَنْ یَحِّلَ بِهِ سَخَطُ المَخْلوُقینَ؛
کسى که از آفریدگار پیروى کند از خشم آفریـده ها بـاکى نـدارد؛ و کسى که خــدا را به خشـم آورد، باید باور کند که مردم بر او خشم خواهند آورد.
تحف العقول، ص 482
مطالب مرتبط: امام هادی (ع) ، اهل بیت (ع) ، احادیث و روایات