بسیاری از عزیزان بعد از خواندن تقویم انعقاد نطفه از بنده سوال کردند که چرا مبانی شما در محاسبه قمر در عقرب با دیگر اساتید متفاوت است و تمام روز هایی را که آنها جزو قمر در عقرب حساب کرده اند بنده رد کرده و حدود دو تا سه روز با آنها اختلاف داشته ام .

بنده نظرم بر مبنای ورود و خروج ماه در صورت فلکی است نه برج ها چون تاثیرات مثبت و منفی در ایام متفاوت را بر ستارگانی میدانم که ماه جلو آنها قرار می گیرید نه صورتی که برای آن در زمان قدیم تعریف کرده اند و امروزه اختلافی حدود دو روز با آن پیدا کرده ایم برای روشن شدن این بحث باید چند نکته را بیان کنم تا دوستان از آن کامل متوجه شوند و بحث برای آنها روشن شود .

منظور از ورود ماه در صورت عقرب (قمر در عقرب) یا هر صورت فلکی چیست؟

اگر در شب مخصوصا شبهایی که ماه در آسمان پیدا نیست نگام کنیم بسیاری از ستارگان را می بینیم که هر دسته ای از ستارگان مجموعه ای را در کنار هم تشکیل می دهند که به صورت فرضی یک شکلی را ساخته اند که منجمین از دوران بسیار دور که بعضی گفته اند به زمان قبل از باستان برمیگردد نام هایی برای هر یک از این دسته ستاره ها تعریف کرده اند که شاید ما نتوانیم آنها را به هم متصل کنیم و شاید چیزی از بین آن ها شبیه آن اسم بیرون نیاید ولی این تعاریف امروزه ثابت شده و بین منجمین یک ساختار کلی برایش تعریف شده است که حدود 80 صورت فلکی می باشد .

در قدیم به جهت اینکه برای سال و ماه و روز ها یک زمان مشخص داشته باشند خورشید و ماه و چرخش آنها را دسته بندی کرده و فصول سال و ماه و روز را از این چرخش ها تعریف کرده اند که قرآن هم به آن اشاره کرده است .

در آیه 36 سوره توبه می‌خوانیم‌: “تعداد ماه‌ها نزد خداوند در کتاب ]آفرینش‌[ الهی از آن روز که آسمان‌ها و زمین را آفریده‌، دوازده ماه است که از آن چهار ماه‌، ماه حرام است ]و جنگ در آن ممنوع می‌باشد[…” و در آیه 5 سوره یونس آمده است‌: “او کسی است که خورشید را روشنایی و ماه را نور قرار داد و برای آن منزلگاه‌هایی مقدر کرد تا عدد سال‌ها و حساب ]کارها[ را بدانید…”(و نیز بنگرید: اسرأ، 12.) و تنها مطلبی که به محاسبة سال شمسی و قمری اشاره دارد و از شگفتی‌های قرآن به شمار می‌رود، آیه 25 سوره کهف است‌. آیه می‌فرماید: “آن‌ها ]اصحاب کهف‌[ در غار خود سیصد سال درنگ کردند و نه سال بر آن افزودند” به عقیدة برخی از مفسران‌، این تعبیر که به جای 309 سال فرموده است‌: “300 سال و نه سال بر آن افزودند”، اشاره به تفاوت سال‌های شمسی و قمری است‌; چرا که آن‌ها به حساب سال‌های شمسی سیصدسال در غار توقف کردند; در حالی که با محاسبة سال‌های قمری‌، سیصدونه سال می‌شود; برای این‌که در عرف قرآن‌، سال به قمری حساب می‌شود که از ماه‌های هلالی (هلال ماه‌) ترکیب می‌یابد و در شریعت اسلام نیز همین معتبر است‌; از این رو، این بیان قرآن کریم از لطایف است که با یک تعبیر جزئی در عبارت‌، خواسته واقعیّت دیگری را که نیاز به شرح دارد، بازگو نماید.

برج فلکی:

این چرخش ماه و خورشید بر روی یک خط می باشد که به آن دایره البروج گفته می شود و این دایره در 360 درجه به دوازده قسمت تقسیم شده که سهم هر قسمت 30 درجه است و در هر 30 درجه یک صورت از صورت های فلکی که عرض شد جلو آن قرار دارد که دوازده صورت فلکی می باشد و برای هر کدام نامی گذاشته اند .

اسامی ۱۲ صورت فلکی آسمان معروف به دایره البروج به ترتیب:

1. حَمَل ( بره – Aries ).
2. ثور  ( گاو – Taurus ).
3. جوزا ( دوپیکر – Gemini ).
4. سرطان ( خرچنگ – Cancer ).
5. اسد  ( شیر – Leo ).
6. سنبله ( دوشیزه – Virgo ).
7. میزان ( ترازو – Libra ).
8. عقرب  ( کژدم – Scorpius ).
9. قوس ( کماندار – Sagittarius ).
10. جَدی (بزغاله یا بز ماهی – Capricornus ).
11. دَلو ( آب ریزنده – Aquarius ).
12. حوت (ماهی یا دو ماهی – Pisces )

بنابراین به هر کدام از این قسمتهای ۳۰ درجه ای یک برج گفته میشه اما چطور باید دایره بروج رو تقسیم کنیم و محل شروع اولین درجه از این ۳۶۰ درجه کجاست و باید در چه جهتی تقسیم دایره بروج رو انجام بدیم؟

محل شروع اولین درجه از ۳۶۰ درجه محیط دایره بروج، نقطه اعتدال بهاریه و تقسیم دایره بروج رو باید در جهت توالی بروج یعنی از غرب به شرق انجام بدهیم.

صورتی که به دوازده قسمت تقسیم شده بعد از گذشت سالهای زیاد تغییر کرده چون صورت در هر 30 سال حدود یک درجه به دلیل تفاوت سال ها از جلو برج ها به عقب آمده است و الان حدود 30 درجه تفاوت پیدا کرده یعنی زمانی که ماه در برج عقرب قرار گرفته باشد جلو صورت فلکی میزان می باشد و اصلا در مقابل عقرب قرار نمی گیرد .

این اختلاف که منظور از قمر در عقرب چیست آیا منظور بودن قمر در خود برج عقرب است و یا در صورت آن از سالها پیش بین منجمین و علما بوده و هنوز هم می باشد که بعضی از علمای قدیم هم این نظریه منجمین را قبول کرده و راه آنها را رفته اند ما نظر آنها را بیان می کنیم و دلیل نظر خود بنده را هم که از جانب روایت برداشت کرده ایم و مطابق نظر اهل بیت علیهم السلام است را بیان خواهیم کرد.

علامه حسن زاده آملی ( حفظه الله ) در کتاب دروس معرفه الوقت و القبله، الدرس خامس و العشرون -خاتمه فی الفرق بین البرج و الصوره-، ص ۱۵۵ به صورت کامل در این باره بحث می کنند و برخی از اقوال فقها را نیز مطرح می نمایند:

ایشان سه نظر را مطرح می کنند.

1. نظر منجمان که گویند: منظور از قمر در عقرب بودن قمر در برج عقرب است. ایشان در ادامه مطلب، موافقان این قول را جناب فاضل هندی و شهید ثانی معرفی می کنند.
2. نظر عموم مردم که گویند: منظور از قمر در عقرب بودن قمر در صورت عقرب است. مرحوم صاحب جواهر از موافقان این نظریه اند. آنچه منظور روایات است همان صورت عقرب است که عموم مردم نیز می توانند آن را در آسمان مشاهده و با آن برخورد نمایند. لذا آنچه ملاک قرار گرفته عرف مردم است نه محاسبات ریاضی دقیق منجمان، چون عموم مردم مکلف به رعایت این دقت های ریاضی نیستند و برای آنان سخت و مشقت آور است.
3. نظر برخی از فقها که گویند: در اینجا باید احتیاط کرد و جمع نمود. آیت الله سید کاظم یزدی طباطبایی از طرفداران این قول می باشند.

علامه حسن زاده در جمع بندی نظر خود را اینگونه مطرح می کنند:

آنچه موافق احتیاط است همین جمع بین صورت و برج است. و بهترین و موثق ترین این نظریه ها همان قول دوم است یعنی منظور از قمر در عقرب بودن قمر در صورت عقرب است. آیت الله حسن‌زاده آملی در هزار و یک کلمه، کلمه ۵۵۴/صفحه ۲۲٫ فرق میان برج و صورت و منازل قمر را توضیح داده اند و برخی از اقوال بالا را مطرح کرده اند.

علاوه بر ادله این قول باید دانست که در زمان معصومین صور فلکی با بروج فلکی اختلاف داشته اند لذا بعید است که معصومین بدان حواله داده باشند.

احتیاط آنست که جمع کرد بین برج و صورت یعنی صبر کرد که قمر هم از صورت و هم از برج عقرب خارج شود که حدود یک یا دو روز بیشتر طول می کشد که قمر پس از خروج از صورت از برج قمر نیز خارج شود ( نظر بنده این است که این احتیاط خارج از عرف محسوب می شود و همین باعث مشقت برای مکلفین خواهد شد علاوه بر این ما باید نظری بدهیم که با این نظریه سالها بعد افراد بتوانند راه حق را طی کنند اگر بحث احتیاط را بخواهیم انجام دهیم بعد از 300 سال دیگر باید بگوییم در هر ماه باید 10 روز را در احتیاط به سر ببریم چون باز هم بعد از سال ها اختلاف به همین صورت بیشتر خواهد شد .

برای مثال زمانی که امام صادق ( علیه السلام ) فرموده اند:

هر کسی به مسافرت رود و یا ازدواج کند درحالی که قمر در عقرب است خوشی نخواهید دید .

و چون مشخص نیست که قطعا منظور امام صادق ( علیه السلام ) برج عقرب است یا صورت عقرب ، کسی که بخواهد به روایت عمل کند باید حدود پنج تا شش روز سفر را به عقب بیاندازد و یا ازدواج نکند چون نمی داند قمر چه زمانی ورود و خروج پیدا خواهد کرد .

این بود دلیل کاملی که بیان کردم در مورد تقویم نجومی و اثبات اینکه محاسبه تقویم امروز ما در انعقاد نطفه بر حساب ورود و خروج ماه در صورت فلکی است نه در برج ها ولی برای کامل شدن بحث می توانم به زبانی دیگر با توضیحاتی بیشتر مطالب بارگذاری کنم که بهتر متوجه بحث آن شوید .

به بیانی دیگر و توضیحی کامل تر

آنچه از اهل بیت عصمت و طهارت علیهم‌السّلام در اجتناب از برخى امور مانند عقد ازدواج، اقدام برای انعقاد نطفه و سفر، هنگام قمر در عقرب وارد شده است، آیا مراد، بودن قمر (ماه) در خود برج عقرب است و یا در صورت آن؟

صورت فلکی به مجموعه چند ستاره گفته می‌‌شود که شکلی خاص را در ذهن بیننده القاء می‌‌کنند، در حالی که «برج» به هر یک از تقسیمات دوازده‌‌گانه دائره‌البروج اطلاق می‌‌شود و چون ستاره‌ها به مرور زمان، در حرکتند، بین صورت‌های فلکی و برج‌های تعیین شده، فاصله افتاده است.

این سؤال و جواب فقهی را به بیان ساده‌تر نیز توضیح دهم و آن اینکه کره ماه در هر یک از این صورت‌‌های دوازده‌‌گانه (حمل، ثور، جوزاء، سرطان، اسد، سنبله، میزان، عقرب، قوس، جدی، دلو و حوت)، یک دوازدهم طول ماه قمری قرار می‌گیرد. (حدود ۲ روز و ۱۱ ساعت)

به عنوان مثال، در هر ماه قمری، کره ماه (قمر) حدود دو روز و نیم در برج و صورت‌ فلکی عقرب خواهد بود. پس از گذشت صدها سال از تعیین برج‌ها، صورت فلکی، از برج نجومی تعیین شده (که در واقع، موقعیتهای ۳۰ درجه‌ای از پیش تعیین شده بود) کمی فاصله گرفته است. چرا که ستاره‌ها (به اصطلاح، ثوابت) نیز در حال‌ حرکتند. (حرکت‌ آنها در مقایسه با زمین، به قدری آهسته است که ثوابت گفته شده)

از این رو، در حال حاضر، بین «برج» و «صورت فلکی» فاصله وجود دارد لذا این سؤال مهم پیش می‌‌آید که منظور از کراهت سفر و ازدواج در زمانی که قمر در عقرب است به چه معناست؟ آیا به این معناست که قمر در صورت فلکی عقرب است یا این که قمر در برج عقرب است؟

که نظر کامل را در بالا عرض کردیم و دلایل خود را هم بیان کرده ایم .

نجوم در طب سنتی

تقویم سالهای مختلف  با مناسبت ها و تعطیلات هر سال

تقویم سال ۱۴۰۳ تعطیلات و مناسبت های آن

تقویم