آیه خمس در قرآن مجید و تفسیر آن

در قرآن مجید تنها در یک مورد بحث خمس به میان آمده (و البتّه تنها مسأله خمس نیست که در قرآن در ضمن یک آیه بیان شده، بلکه بسیارى از احکام قرآن هستند که در قرآن تنها یک بار به آن اشاره شده است و شک نیست که همان یک بار کافى است.)

و آن آیه 41 سوره انفال است:

«وَ اعْلَمُوا اَنَّما غَنِمْتُمْ مِنْ شَىْء فَاَنَّ لِلّهِ خُمُسَهُ وَ لِلرَّسُولِ وَ لِذِى الْقُرْبى وَ الیَتامى وَ الْمَساکینِ وَ ابْنِ السَّبیلِ اِنْ کُنْتُمْ آمَنْتُمْ بِاللّهِ وَ ما اَنْزَلْنا عَلى عَبْدِنا یَوْمَ الْفُرْقانِ یَوْمَ الْتَقَى الْجَمْعانِ وَ اللّهُ عَلى کُلِّ شَىء قَدیرٌ;

بدانید هر غنیمتى که به دست شما مى رسد یک پنجم آن براى خدا و پیامبر و اهل بیت او و یتیمان و مستمندان و واماندگان در راه (از آنها) مى باشد، اگر به خدا و آنچه بر بنده خود در روز جدائى حق از باطل، روز درگیرى دو گروه (باایمان و بى ایمان) {= روز جنگ بدر} نازل کردیم، ایمان آورده اید ؛ و خداوند بر هر چیزى توانا است.»

موضوع مهمّى که در این آیه باید مورد بررسى دقیق قرار گیرد و در حقیقت تمام بحث در آن متمرکز مى گردد، در این است که آیا غنیمت که در آیه آمده است تنها شامل غنائم جنگى مى شود، یا هرگونه درآمدى را در بر مى گیرد.

سه چیز باید همراه با سه چیز دیگر باشد

امام رضا علیه‌السلام

عَنِ الْحَارِثِ بْنِ دِلْهَاثٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الرِّضَا علیه‌السلام قَالَ: إِنَّ اللهَ عَزَّوَجَلَّ أَمَرَ بِثَلَاثَةٍ مَقْرُونٍ بِهَا ثَلَاثَةٌ أُخْرَی؛ أَمَرَ بِالصَّلَاةِ وَ الزَّکَاةِ، فَمَنْ صَلَّی وَ لَمْ یُزَکِّ لَمْ تُقْبَلْ مِنْهُ صَلَاتُهُ وَ أَمَرَ بِالشُّکْرِ لَهُ وَ لِلْوَالِدَیْنِ، فَمَنْ لَمْ یَشْکُرْ وَالِدَیْهِ لَمْ یَشْکُرِ الله وَ أَمَرَ بِاتِّقَاءِ الله وَ صِلَةِ الرَّحِمِ، فَمَنْ لَمْ یَصِلْ رَحِمَهُ لَمْ یَتَّقِ الله عَزَّوَجَلّ.

خداوند متعال دستور داده؛ باید سه چیز همراه سه چیز دیگر باشد [تا مورد پذیرش او قرار گرفته و اثر کامل خود را داشته باشد]؛

۱. به نماز خواندن همراه پرداخت زکات فرمان داده است، پس کسی که نماز بخواند و زکات نپردازد نمازش نیز مورد قبول واقع نمی‌شود.

۲. به شکرگزاری از خودش به همراه سپاسگزاری از پدر و مادر فرمان داده است، پس کسی که از پدر و مادرش سپاسگزاری نکند [و حق تکریم ایشان را بجا نیاورد]، خدا را شکر نکرده است.

۳. به رعایت تقوا و دستورات الهی به همراه صله رحم فرمان داده است، پس کسی که صله رحم انجام ندهد، تقوای الهی را هم بجا نیاورده است.

 منبع:  الخصال، ج۱ ،ص۱۵۶

آیات مربوط به حدیث :

[خداوند در آیه ۴۴ سوره بقره، دستور به نماز و زکات را در کنار هم قرار داده است؛ 《وَ أَقِیمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّکاةَ وَ ارْکَعُوا مَعَ الرَّاکِعِینَ》

همچنین دستور شکرگزاری از حضرت حق را در کنار سپاسگزاری از پدر مادر در آیه ۱۴ سوره لقمان فرموده است؛ 《وَ وَصَّیْنَا الْإِنْسانَ بِوالِدَیْهِ حَمَلَتْهُ أُمُّهُ وَهْناً عَلی وَهْنٍ وَ فِصالُهُ فِی عامَیْنِ أَنِ اشْکُرْ لِی وَ لِوالِدَیْکَ》

و دستور به تقوا و صله رحم را در آیه ۲ سوره نساء در کنار یکدیگر آورده است؛ 《وَ اتَّقُوا اللَّهَ الَّذِی تَسائَلُونَ بِهِ وَ الْأَرْحامَ》

قطعاً در این همراهی‌ها در کلام خداوند، اسراری نهفته است که حضرت رضا علیه‌السلام به یکی از آنها در این حدیث زیبا اشاره فرموده‌اند. شما فکر می‌کنید چه حکمت‌ها و لطایف دیگری می‌تواند در آن وجود داشته باشد؟

مرحوم کربلایی کاظم ساروقی و خاطره مقام معظم رهبری

گفت‌وگو با فرزند مرحوم کربلایی کاظم ساروقی ماجرای امتحان قرآنی رهبری از کربلایی کاظم/ چرا کربلایی کاظم صله آیت‌الله بروجردی را قبول نکرد

فرزند کربلایی کاظم ساروقی می‌گوید: سال ۸۶ خدمت مقام معظم رهبری رسیدم وقتی گفتم پسر کربلایی کاظم هستم، گفتند شبیه پدرت هستی! گفتم مگر شما پدر بنده را دیده‌اید؟ فرمودند حدود هفده ـ هجده سالم بود که شهید نواب صفوی ایشان را به مشهد آورد.

 « حاج اسماعیل کریمی» فرزند 85 ساله مرحوم کربلایی کاظم ساروقی که از نظر صورت و سیرت بسیار شبیه به پدرش مرحومش هست. او خاطرات نابی از پدر خود دارد که شنیدنش برای هر شنونده‌ای می‌تواند جذاب باشد. محمدکاظم کریمی (مشهور به کربلایی کاظم ساروقی) روستایی‌زاده‌ای بی‌سواد بود که به اذن خدا و با عنایت اهل بیت(ع) حافظ کل قرآن کریم شد و این امر از سوی علمای زمان از جمله حضرات آیات بروجردی و مرعشی نجفی مورد تأیید قرار گرفت. حتی رهبر معظم انقلاب نیز در سنین نوجوانی با مرحوم کربلایی کاظم برخورد داشته‌اند و این معجزه مورد تأیید ایشان نیز قرار گرفته است.

حال پسر که هم‌شکل و هم‌سن پدر در آن سال‌ها است، حرف‌هایی دارد و خاطراتی را بازگو می‌کند که برای نسل امروز شنیدنی ست.