سخن بلاگ

فایل صوتی گلچین مداحی شهادت امام موسی کاظم (ع) در این گزارش قابل دریافت است

فضایل و مناقب امام موسی بن جعفر علیه السلام

موسی بن جعفر علیه السلام به جرم حق گویی و به جرم ایمان و تقوا و علاقه مردم زندانی شد. حضرت موسی بن جعفر را به جرم فضیلت و این که از هارون الرشید در همه صفات و سجایا و فضائل معنوی برتر بود به زندان انداختند.

شیخ مفید درباره آن حضرت می گوید: او عابدترین و فقیه ترین و بخشنده ترین و بزرگ منش ترین مردم زمان خود بود، زیاد تضرع و ابتهال به درگاه خداوند متعال داشت. این جمله را زیاد تکرار می کرد: “اللهم انی أسألک الراحه عند الموت و العفو عند الحساب”؛ خداوندا در آن زمان که مرگ به سراغم آید راحت و در آن هنگام که در برابر حساب اعمال حاضرم کنی عفو را به من ارزانی دار.

امام موسی بن جعفر علیه السلام بسیار به سراغ فقرا می رفت. شب ها در ظرفی پول و آرد و خرما می ریخت و به وسایلی به فقرای مدینه می رساند، در حالی که آن ها نمی دانستند از ناحیه چه کسی است. هیچ کس مثل او حافظ قرآن نبود، با آواز خوشی قرآن می خواند، قرآن خواندنش حزن و اندوه مطبوعی به دل می داد، شنوندگان از شنیدن قرآنش می گریستند، مردم مدینه به او لقب “زین المجتهدین” داده بودند.

مردم مدینه روزی که از رفتن امام خود به عراق آگاه شدند، شور و ولوله و غوغایی عجیب کردند. آن روزها فقرای مدینه دانستند چه کسی شب ها و روزها برای دلجویی به خانه آن ها می آمده است.

پیشوایان معصوم علیه السلام هر کدام به نوبت خود منبع فضایل و مناقب و آموزگاران واقعی فضیلت و شرف و اصول انسانیت هستند. آنان پایه گذاران تمدن واقعی و پی افکنان اصول معاشرت و روابط اجتماعی صحیح و سالم می باشند.

همگان از یک نور سرچشمه گرفته‏اند و در یک مکتب تربیتی الهی پرورش یافته‏اند و رو به یک سو و یک هدف گام برمی ‏دارند و غایت و هدف از زندگی آنان تحکیم مبانی انسانی و تشیید اصول الهی و آسمانی است. پس ذکر فضیلت ویژه به هر کدام از پیشوایان معصوم علیه السلام به آن معنی نیست که آن دیگران فاقد آن فضیلت یا عاری از آن صفت بوده‏اند بلکه به مقتضای عصر و به اقتضای شرایط تبلیغ و امر به معروف و آمادگی فکری مردم هر دوره، باعث ظهور بیشتر پاره‏ای از فضایل و مناقب خاص گردیده است که در دوران های دیگر آن ویژگی ها زمینه و اقتضای نداشته است.

به عنوان نمونه می توان به شجاعت علی علیه السلام و فرزندان ارجمندش امام حسن علیه السلام و امام حسین علیه السلام اشاره نمود، آنان عصر پیامبر اسلام را درک کردند و با کفار و مشرکین و دشمنان و مارقین و قاسطین و ناکثین روبرو گشتند و برخورد آنان با شمشیر و صحنه ‏های جنگ و ستیزه بوده است از آن رو ظهور شجاعت و صلابت و روح سلحشوری و جهاد در آنان بیشتر از دیگر فضائل به ثبت رسیده است تا دیگر پیشوایان معصوم علیه السلام. از این رو صفات و فضائلی که اکنون در این بخش می ‏آوریم در دیگر پیشوایان هم وجود داشته است.

علم و دانش او

خاندان عصمت و طهارت از پایه گذاران علوم و دانش های حقیقی

بشر به شمار می ‏آیند که با روشنگری ها و راهنمائی های خود که همه از روی علم و حکمت و جهان بینی عمیق معنوی و فکری بوده است تاریکی ها و اوهام را زائل ساخته‏اند و اجتماع را به سوی حقیقت معارف و مکارم واقعیت و درستی ‏ها و مفاهیم اصیل معاریف بشری رهنمون گشته‏اند.

یادگارهای علمی و فکری امام موسی بن جعفر علیه السلام که در محتویات کتاب های حدیث و فقه و کلام و تفسیر ثبت گردیده است یکی از بهترین و غنی ‏ترین میراث های علمی است که اصول زندگی و روش های تربیتی و معارف ماوراء الطبیعه را با محکمترین و استوارترین بیان ها در اختیار پویندگان آن معارف قرار می دهد و اسرار آفرینش را با عالی ترین بیانات توضیح می دهد که امروز علم با آن همه پیشرفت و ترقی فراتر از آن گام ننهاده است.

صدرالمتألهین ـ در شرح و تقریط حدیث شریف عقل که امام علیه السلام به یکی از یاران خود به نام «هشام بن حکم» القاء فرموده است چنین می نویسد: «این حدیث عقل دربرگیرنده بزرگترین مشخصات و ویژگی های عقل است که در محتویات خود معارف عالیه‏ای از قرآن کریم را دارد این حدیث شریف محتوی معارف پر ارج الهی است که همانند آن را در چندین مجلد از کتاب ‏های عرفا و دانشمندان صاحب نظر نمی توان پیدا نمود جامعیت حدیث از آن نظر است که اشاراتی به علم ماوراءالطبیعت فلکیات، روان ‏شناسی، اخلاق، سیاست مدنی، تربیتی و… دارد و از نظر مواعظ و پند و اندرز و توجیه به نشات آخرت سرشار و غنی است».(۱)

رهبر فکری و معنوی

امام موسی بن جعفر علیه السلام بعد از رحلت پدر عالی قدرش اداره کننده فکری و علمی دانشگاه وسیع و بزرگی بود که از پدر به میراث باقیمانده بود. دانشگاهی که مدیریت علمی آن به عهده امام واگذار گردید در حال توسعه و گسترش و دربرگیرنده هزاران دانشجو و استاد بود که در کلاس های مختلف آن از مکتب پر فیض امام صادق علیه السلام دانش آموخته و اکنون در طی مدارج عالی تری از دانش و فضیلت بودند.

گروه های متعددی از متکلمین و فقها، و فلاسفه و محدثین و مفسرین و ریاضیون و مورخین، و رجالیون و ادبا و شعرا و دیگر طبقات مختلف علمی اکنون متوجه مقام علمی الهی امام موسی بن جعفر گردیده‏اند و از کمالات و فضائل و دانش بی پایان او استفاضه می نمایند. و گرد شمع وجود او را فراگرفته‏اند تا مبانی مکتب فکری و علمی اسلامی را غنی ‏تر و پربارتر سازند و نور درخشان اسلامی را روشن ‏تر و تابان ‏تر نمایند.

امام موسی بن جعفر علیه السلام دانشمندترین و با فضیلت‏ترین مردم عصر خود بود و علم و دانش او همانند انبیاء و رجال الهی از منبع پر فیض الهام و کرامت الهی سرچشمه گرفته بود و در مکتب تربیتی خاندان رسالت و طهارت تکمیل و سرشار گردیده بود.

امام صادق علیه السلام در تصدیق دانش و آگاهی های علمی او می فرماید: فرزندم موسی به حدی آمادگی علمی دارد که اگر از تمام محتویات قرآن از او پرسش نمائی با دانش و علم کافی که دارد به تو پاسخ قانع کننده ‏ای می دهد. او کانون حکمت، فهم، معرفت و اندیشه است. در وسعت و تبحر علمی او کافی است که در نظر آوریم که دانشمندان و محدثین در فنون مختلف اسلامی از وی حقایقی نقل کرده‏اند که کتب ها و دفاتر خود را با آن ها پر ساخته‏اند به حدی که آن حضرت با لقب «عالم» شهرت یافته است.

دانشمند عصر

عصر زندگی امام از نقطه نظر علم و دانش، یکی از درخشان ‏ترین اعصار اسلامی بوده است، دانش و هنرهای گوناگون در آن عصر پا بر پلکان اعتلاء نهاده بود. عصر طلائی دانش ها و هنرهای ظریف در دنیای اسلام آغاز گشته بود در یک چنین عصری مشعشع که دیوان ها و کتاب های دانشمندان ایران، یونان و هند به زبان تازی ترجمه می شد و فلسفه و ادبیات و دیگر شاخه ‏های علوم آن روزی در اوج اعتلای نسبی خود بود پیشوای هفتم ما را در محافل علمی دانشمندان و مجامع بحث و گفتگو و مناظره عالم و دانشمند می ‏نامیدند تا آن جا که این عنوان در شمار القاب آن حضرت درآمده بود و این موضوع خود می رساند که وجهه علمی و تبرز فکری او در میان ناباوران امامت نیز پذیرفته شده بود.

گفتار شیخ مفید

«او که یکی از پیشگامان علم حدیث و فقه و تاریخ در قرن چهارم می باشد در کتاب خود می نویسد: روایات متعدد و فراوانی در زمینه ‏های مختلف علمی از وجود امام ابوالحسن علیه السلام روایت گردیده است که نشان می دهد او فقیه‏ ترین و دانشمند ترین فرد روزگار خود بوده است».(۲)

پی ‏نوشت

(۱). صدرالمتالهین یکی از مفاخر فلاسفه و دانشمندان عصر اخیر است که در فلسفه و معارف حکمت و کلام کم نظیر است. کتاب اسفار و شرح اصول کافی و شواهد الربوبیه و تفسیر برخی از آیات قرآن از آثار اوست و مهم تر از آن، پایه گذاری یک مکتب فلسفی و فکری است که هنوز هم پیروان فراوان دارد او در سال ۱۰۵۰ در سفر حج در بصره به رحمت ایزدی پیوست.
(۲). ارشاد مفید ص ۲۷۲٫

منبع: زندگانی امام موسی بن جعفر علیه السلام

نویسنده: عقیقی بخشایشی

مطالب مرتبط: امام کاظم، اهل بیت (ع) ، احادیث و روایات