سخن بلاگ

نماز جمعه عبادتی است هم چون نمازهای دیگر که در ظهر روز جمعه با شرایطی خاصّ انجام می‏شود. در فضیلت این نماز همین بس که سوره‏ای در قرآن به این نام آمده و در آن جا صریحاً مؤمنان را به حضور در نماز جمعه دعوت فرموده است و در آن آیه آمده است: “نگامی که صدای مؤذن بلند شد و دعوت به نماز شدی معامله و تجارت را رها ساز و برای انجام این فریضه الاهی حاضر شو، که از همه چیز برای شما بهتر است”. [۱] مراد از ذکر در آیه، به اتفاق مفسران نماز جمعه است. نیز در روایت آمده است: نماز جمعه باعث حرام شدن آتش جهنم است بر بدن و موجب تخفیف هول های قیامت و کشیده شدن قلم عفو بر جرائم اعمال گذشته است [۲] و ثواب شرکت در نماز جمعه برای غیر مستطیع، معادل با حج است [۳] و در روایات دیگر تارکین آن را سخت نکوهش کرده تا آن جا که می‏خوانیم: کسی که سه هفته آن را ترک کند منافق است. [۴]

در زمان غیبت امام زمان (عج)، نماز جمعه، واجب تخییری و افضل از ظهر است. کسی که نماز جمعه را به جا آورده واجب نیست نماز ظهر را هم بخواند، ولی احتیاط مستحب آن است که آن را نیز به جا آورد.

چگونگی خواندن نماز جمعه

نماز جمعه دارای دو خطبه و دو رکعت نماز است. در خطبه اول واجب است حمد الاهی، گر چه به هر لفظی که حمد الاهی محسوب شود جایز است، ولی احتیاط مستحب آن است که به لفظ جلاله «اللَّه» باشد و احتیاط واجب آن است که پس از آن به ثنای الاهی بپردازد و سپس به پیغمبر اسلام درود فرستد و واجب است مردم را به تقوا سفارش کند و یک سوره کوچک از قرآن را بخواند. و در خطبه دوم نیز حمد و ثنای الاهی به صورتی که ذکر شد و درود بر پیغمبر اسلام واجب است. و احتیاط واجب آن است که در این خطبه نیز به تقوا سفارش کند و سوره کوچکی از قرآن تلاوت نماید. و احتیاط مستحب و مؤکد آن است که در خطبه دوم پس از درود بر پیغمبر (ص) به ائمه معصومین (ع) نیز درود بفرستد و برای مؤمنان استغفار کند. و بهتر است از خطبه‏های منسوب به امیر المؤمنین (ع) یا آنچه از ائمه معصومین (ع) وارد شده انتخاب کند.

بعد از تمام شدن خطبه، نماز جمعه خوانده می شود. نماز جمعه مانند صبح دو رکعت است ولی با نماز صبح چند فرق دارد که ذیلًا بیان می‏شود:

احتیاط آن است که قرائت حمد و سوره در نماز جمعه به جهر یعنی بلند خوانده شود.

مستحبّ است در رکعت اوّل بعد از حمد سوره جمعه و در رکعت دوّم بعد از حمد سوره منافقین خوانده شود.

در نماز جمعه دو قنوت مستحبّ است یکی در رکعت اوّل پیش از رکوع و دوّم در رکعت دوّم بعد از رکوع، و در هر قنوت دعاهایی که در قنوت نمازها خوانده می‏شود می‏توان خواند، و بهتر و افضل در دو قنوت نماز جمعه بلکه در قنوت نمازهای دیگر خواندن کلمات فرج است. از حضرت صادق سلام اللَّه علیه روایت شده است که فرمود: در قنوت رکعت اوّل نماز جمعه بعد از قرائت می‏گویی: لا اله الا اللَّه الحلیم الکریم … .

شرایط نماز جمعه:

شرط اوّل: آن که به جماعت باشد و فرادی‏ صحیح نیست.‏

شرط دوّم: عدد است، به این معنا که حداقلّ نمازگزاران که امام هم یکی از آنها است باید پنج نفر باشند و به کمتر از آن منعقد نمی‏شود.

شرط سوّم: آن که مسافت بین دو نماز جمعه کمتر از یک فرسخ نباشد.

در این جا جهت آگاهی بیشتر با نماز جمعه مطالبی به اختصار آورده می شود.

وقت نماز جمعه‏

اوّل وقت نماز جمعه زوال آفتاب است.

مستحبّات نماز جمعه‏

برای امام جمعه چند چیز مستحبّ است:

1. در حال خطبه خواندن امام رو به مردم بایستد.
2. بلیغ و توانا در سخن گفتن و موقع شناس باشد.
3. مواظب بر نمازهای خود در وقتشان باشد.
4. بر انجام اوامر الهی حتّی مستحبّات حریص باشد.
5. نواهی الهی حتّی مکروهات را ترک نماید.
6. از شبهات اجتناب نماید.
7. از سخنان بیهوده خودداری کند تا مواعظ او در نفوس افراد تأثیر بیشتری داشته باشد.
8. در حال نماز در زمستان و تابستان عمّامه بگذارد.
9. در حال نماز رداء بر دوش داشته باشد چه عبا باشد چه بُرد یمانی یا غیر اینها.
10. هنگام ایراد خطبه تکیه بر عصا یا شمشیر یا غیر آن بنماید.
11. هنگام روبرو شدن با مأمومین سلام بنماید.
12. قبل از خواندن خطبه‏ها مادامی که مؤذّن مشغول اذان است امام بنشیند.

مکروهات نماز جمعه‏

آنچه بر امام و مأمومین هنگام ایراد خطبه کراهت دارد:

1. آن که خطیب در حال خطبه به غیر از خطبه سخن دیگر بگوید، و أحوط ترک آن است.
2. آن که مأمومین هنگام ایراد خطبه‏ها حرف بزنند، بنا بر احتیاط آنها نیز حرف نزنند و أحوط بر مأمومین آن است که خطبه‏ها را به دقّت گوش کنند و توجّه به مواعظ خطیب بنمایند. [۵]

[۱] جمعه، ۹٫

[۲] نصایح، ص ۲۵۵٫

[۳] نوادر راوندی-ترجمه صادقی اردستانی، ص ۲۷۷٫

[۴] امالی شیخ صدوق-ترجمه کمره‏ای، متن، ص ۴۸۵٫

[۵] برای آگاهی از دیدگاه مراجع در این باره، نک: توضیح المسائل (المحشی للإمام الخمینی)، ج‏۱، ص۸۴۳- ۸۸۰٫

منبع:  دانشنامه نماز جمعه