سخن بلاگ

همسایه بد در روایات

لقمان حکیم فرمود: «صخره سنگین و آهن را حمل کردم و هر بارى سنگین است، ولى چیزى سنگین تر از همسایه بد حمل نکردم!»(1)

آرى سنگینى و تحمل همسایه بد از آهن و کوه ها بیشتر و سخت تر است.
رسول گرامى(صلی الله علیه و آله) فرمودند: اى على، چهار چیز است که کمرشکن است، یکى از آنها همسایه بد است.(2)

رسول گرامى(صلی الله علیه و آله) فرمودند: سه چیز است که مادر فقرها است، (هر چه انسان هم مال داشته باشد اگر یکى از اینها باشد باز فقیر است) و یکى از آنها همسایه اى است که چشمش مواظب تو و قلبش آگاه از تو است، اگر حسنه و نیکى ببیند پنهان کرده، اظهار نمى کند و اگر گناه و بدى ببیند، اظهار و پخش مى کند.(3)

مولى على(علیه السلام) فرمودند: «همسایه بد بزرگترین سختى و شدیدترین بلا است «جار السوء اعظم الضرّاء و اَشَدّ البلاء».(4)

پس اى عزیز حال که دانستى باید از همسایه بد مواظب باشى، خود از اینگونه همسایه ها براى دیگران مباش، که رسول گرامى(صلی الله علیه و آله) فرمودند: از ما نیست کسى که همسایه او از شر او ایمن نباشد» «لیس منّا مَنْ لَم یَأمن جارُ بوائقَه».(5)

مردى از انصار نزد رسول گرامى(علیه السلام) آمد و گفت: خانه اى از بنى فلان خریده ام و نزدیکترین همسایه به من کسى است که امید خیر از او ندارم و از شرّ او ایمن نیستم.
راوى مى گوید: رسول اکرم(صلى الله علیه وآله)، على(علیه السلام) و سلمان و ابوذر (و یکى دیگر را که فراموش کرده ام و به گمانم مقداد بود) را دستور دادند، با صداى بلند در مسجد ندا دهند، ایمان ندارد کسى که همسایه اش از شرور او در امان نیست و سه بار ندا دادند».(6)

(صاحب میزان الحکمة مى گوید: نسیان و فراموشى از راوى بوده و نفر چهارم «عمرو بن عکرمة» بود.(7)

آفرین باد بر چنین مکتبى که این گونه ارزشهاى انسانى را زنده مى کند، چه کسى توانسته مثل امام سجاد(علیه السلام) و پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله) درباره رعایت همسایه سخن گوید؟!
امام سجاد(علیه السلام) در رساله حقوق خود که پنجاه حق را براى هر انسانى مى شمارند، درباره حق همسایه چنین مى فرمایند:

حق همسایه این است که در غیاب (آبروى) او را حفظ کنى و در حضور احترامش را نگه دارى، و در هر حال یار و مددکارش باشى، در پى عیب جوئى او نباشى، براى پیدا کردن بدیهایش کنجکاوى نکنى، اگر تصادفاً و بدون قصد و تعقیب، به عیبى در او برخوردى، باید سینه ات دژى محکم و پرده اى مستحکم باشد که با سر نیزه هم نتوان بدان راز دست یافت، اگر با کسى راز مى گوید، گوش مده، او را در سختیها وامگذار، در نعمت بر او رشک و حسد مبر، از خطایش بگذر، لغزشش را نادیده گیر، اگر نادانى کرد تو بردبارى کن، مسالمت را از دست مده، زبان بدگویان را از او بگردان، دغل کارىِ نصیحتگو (ىِ منافق) را بر او فاش گردان و با وى خوشرفتار باش!(8)

رسول گرامى(صلی الله علیه و آله) نیز مى فرمایند: اگر از تو کمک خواست یاریش کن، اگر از تو قرض خواست به قرض او بده و اگر نیازمند شد، به او برگردان (و ببخش) و اگر به او خیر رسید تبریکش گوى و اگر مریض شد به عیادتش برو و اگر مصیبتى به او رسید، تعزیت و تسلیتش ده، و اگر فوت کرد به دنبال جنازه اش برو و دیوار خانه خود را طورى بلند مکن که راه باد را بر او ببندد مگر به اجازه او باشد و اگر میوه اى خریدى، به او هدیه کن و اگر نکردى (به هر دلیلى بود) پنهانى به خانه ات وارد کن و مواظب باش فرزندانت بیرون نبرند، که فرزندان او احساس نقص و کمبود کنند و با دود دیگ خود که پخت و پز مى کنى، او را اذیت مکن، مگر اینکه مقدارى هم به او دهى!(9)

رسول خدا(صلی الله علیه و آله) فرمودند: به من ایمان نیاورده است کسى که سیر بخوابد و همسایه او شکمش گرسنه باشد، و همچنین به من ایمان نیاورده است کسى که شب را به روز آورد و پوشیده باشد ولى همسایه اش بدون لباس باشد.
«ما آمَنَ مَنْ باتَ شبعان و جارُه طاو، ما آمَنَ بى مَنْ باتَ کاسِیاً و جارُه عار».(10)

در روایتى آمده که با همین کمکها که از زیادى غذا و خرما و برگ درخت و لباس و غیره به دیگران مى کنید: غضب پروردگار را خاموش مى نمائید.(11)

در حدیث بسیار جالب امام هفتم(علیه السلام) مى فرمایند: حُسن جوار و همسایگى خوب آن نیست که اذیت به او نکنى، بلکه آن است که صبر بر اذیت هاى او داشته باشى «لیس حُسنُ الجوار کَفُّ الاَذى ولکن حُسنُ الجَوار الصّبرُ عَلَى الاَذى».(12)

1. بحار الانوار، جلد 13، صفحه 421.
2. بحار الانوار، جلد 74، صفحه 151 ـ جلد 75، صفحه 338.
3. بحار الانوار، جلد 74، صفحه 152 ـ جلد 75، صفحه 344 ـ جلد 78، صفحه 372.
4. غررالحکم.
5. بحار الانوار، جلد 74، صفحه 151.
6. وسائل، جلد 8، صفحه 478.
7. میزان الحکمه، جلد 2، صفحه 193.
8. تحف العقول، در کلمات امام سجاد(علیه السلام).
9. بحار الانوار، جلد 82، صفحه 94.
10. مستدرک، جلد 2، صفحه 80.
11. بحار الانوار، جلد 77، صفحه 191.
12. بحار الانوار، جلد 77، صفحه 320 ـ از على(علیه السلام) نیز در کنز العمال، خبر 44226 و کافى، جلد 2، صفحه 667 آمده است.

منبع: پایگاه آیت الله العظمی مکارم شیرازی

پیامبر اکرم (صلی الله علیه و اله) :

اللّهمّ إنّی أعوذ بک من جار السّوء فی دار المقامة فإنّ جار البادیة یتحوّل.

خدایا از همسایۀ بد در خانه اقامت به تو پناه مى‌برم زیرا همسایۀ صحرا بزودى تغییر مى‌یابد.

نهج الفصاحه - حدیث 114