حقوق والدین بر فرزندان از دیدگاه نبوی (ص)

یکی از بحث‌های مهم و ارزشمندی که همواره در جوامع انسانی مطرح بوده و هست، بحث حقوق است که با زندگی انسان‌ها ارتباط مستقیم دارد و از طبیعت اجتماعی بودن انسان سرچشمه گرفته است.

موضوع حقوق در مکتب انبیای الهی، به‌ویژه در مکتب نورانی اسلام مورد توجه خاص قرار گرفته و با عبارت‌ها و تعبیر‌های مختلفی از آن سخن به میان آمده است.

از منظر اسلام، انسان در مقابل تمام نعمت‌های الهی پیرامون خود، موظف و مسئول است. او باید در عین استفاده و بهره‌مندی از این نعمت‌ها شکرگزار لطف الهی باشد و حقوق آنها را به جا آورد؛ از جمله این نعمت‌ها، نعمت داشتن پدر و مادر است؛ پدر و مادری که زحمت‌های زیادی را با دل و جان برای رشد و پرورش فرزند متقبل می‌شوند.

خداوند کریم در قرآن مجید در 23 آیه صراحتاً و یا ضمناً فرزندان را به رعایت این حقوق امر فرموده است.[1]

پیامبران بزرگ، بهترین الگوهای بشری هستند که پیامبر اکرم(ص) در میان همه آنها درخشش و ویژگی خاصی دارد؛ بنابراین به‌عنوان «اسوه حسنه» برای رهپویان راه کمال و سعادت، معرفی شده است.

حق والدین بر فرزندان از دیدگاه پیامبر(ص)

وقتی آیه «و بالوالدین احسانا» نازل شد، شخصی از حضرت رسول(ص) پرسید: «منظور از احسان چیست؟» حضرت فرمود: «نیکو صحبت کردن؛ و آنچه از شما درخواست می‌کنند، برآورده‌کردن، هر چند خودتان به آن نیازمند باشید.»[2]

افضل اعمال

شخصی نزد حضرت رسول(ص) آمد و عرض کرد: «افضل اعمال نزد خداوند چیست؟» حضرت(ص) فرمود: «محبوب‌ترین عمل نزد پروردگار، نماز است.» آن مرد عرض کرد: «بعد از آن؟» فرمود: «محبت به والدین و جهاد فی سبیل‌الله.»[3]

حق والدین بر فرزند

شخصی خدمت پیغمبر اسلام(ص) آمد و عرض کرد: «حق والدین بر فرزند چیست؟» حضرت فرمود: «آنها را با اسم صدا نزند، جلوتر از آنها راه نرود، پیش از آنها ننشیند و کاری نکند که مردم، پدرش را لعنت کنند.»[4]

اطاعت‌کردن از پدر و مادر

آیت الله مکارم شیرازی: رضایت پدر و مادر تاثیر فراوانی در سعادت یا شقاوت فرزندان دارد

شفقنا- حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی ضمن بیان این مطلب که رضایت پدر و مادر تاثیر فراوانی در سعادت یا شقاوت فرزندان دارد، گفت: یک دعای پدر و مادر در حق فرزندان می تواند گره های زیادی را گشوده و درهای بسته را به روی شما باز کند.

به گزارش خبرنگار شفقنا، این مرجع تقلید در برنامه چشمه معرفت که در شبهای ماه مبارک رمضان از شبکه اول سیما پخش می شود، به مساله حقوق متقابل والدین و فرزندان اشاره و خطاب به جوانان اظهار داشت: اگر می خواهید در زندگی خوشبخت باشید و درهای سعادت به روی شما باز شود و دارای طول عمر باشید سعی کنید پدر و مادر را از خود راضی کنید.

او با بیان اینکه رضایت پدر و مادر تاثیر فراوانی در موفقیت و سعادت فرزندان دارد، گفت: برخی از هر طرف ضربه می خورند و هرکجا می روند با درهای بسته مواجه می شوند، اینها خبر ندارند که پدر و مادر از آنان ناراضی است. یک دعای پدر و مادر در حق فرزندان می تواند گره های زیادی را گشوده و درهای بسته را به روی شما باز کند.

آیت الله مکارم شیرازی تصریح کرد: برخی تصور می کنند اذیت و آزار پدر و مادر درست نیست ولی وقتی به روایات اسلامی بر می گردیم می بینیم یک ریزه کاری های عجیبی اینجاست؛ در روایات داریم شخصی خدمت پیامبر اکرم(ص) رسید و عرض کرد: یا رسول الله پدرم خانه ای را به من بخشیده، حالا آمده بازپس بگیرد. پیامبر فرمود: کار بسیار بدی کرده است و بعد فرمود: او کار بدی کرده اما تو مراقب باش، مبادا سر پدرت داد بزنی، اگر او داد زد، تو آرام صحبت کن، بلکه صدایت بلندتر از او نباشد.

او به حدیث دیگری از امام صادق(ع) اشاره کرد و گفت: پیشوای ششم شیعیان می فرماید: نگاه تند به پدر و مادر نکن مگر اینکه آن نگاه، نگاه شوق و محبت و عطوفت و اخلاص باشد، صدای خود را از آنها بلندتر نکن، اگر دست به روی تو بلند کردند، مبادا دست به روی آنها بلند کنی، اگر با پدر و مادر مشغول راه رفتن هستی جلوتر از آنها راه نرو، پشت سر آنها راه برو.

این مرجع تقلید با اشاره به آیه ۲۳ سوره اسرا ابراز داشت: اسلام اهمیت فراوانی به احترام گذاشتن پدر و مادر داده است به گونه ای که در این آیه بعد از پرستش پروردگار امر به ادای حق پدر و مادر شده است یعنی حق پدر و مادر همسنگ حق خداست.

او خاطرنشان کرد: مادامی که فرزندان توانایی دارند نباید پدر و مادر را از خانه بیرون کرده و به سرای سالمندان ببرند چون قرآن کریم می گوید در زمانی که اینها به سن بزرگسالی رسیدند و مشکل دارند، کمترین اظهار ناراحتی نباید به آنان گفت بلکه با سخن خوب و مملو از محبت با پدر و مادر باید سخن گفت.

آیت الله مکارم شیرازی ادامه داد: کسانی هستند که در زمان حیات پدر و مادر محبوب آنها اما بعد از وفات پدر و مادر، عاق آنها می شوند و عکس آن هم صادق است یعنی در زمان حیات پدر و مادر، عاق آنها و پس از وفات، محبوب آنها می شوند.

او تصریح کرد: برخی در حیات پدر و مادر عاق بود اما بعد از وفات پدر و مادر، دیون آنها را می پردازد، برای آنها یادبود می گیرد و سر مزار آنها می رود، این فرد که در زمان حیات عاق پدر و مادر بود، بعد از وفات آنها آمرزیده می شود. بنابراین باید محبوب والدین بود و احترام آنها محفوظ باشد تا مایه برکت عمر انسان و نجات دنیا و آخرت باشد.

مطالب مرتبط : احادیث و روایات ، سبک زندگی ، اخلاق اسلامی ، پدر و مادر