بسم الله الرحمن الرحیم
چرا قرآن را حفظ کنیم ؟
حفظ قرآن کریم از دیدگاه علما (قسمت چهارم)
ارزشمندی و فضیلت انس با قرآن از طریق حفظ آیات گهربارش، در فرهنگ قرآن و سیره‌ی معصومان علیهم السلام به خوبی روشن گشت. در این بخش، گزیده‌ای از سخنان علمای بنام جهان اسلام و شاگردان برجسته‌ی مکتب اهل بیت علیهم السلام که همگی آشنای با فرهنگ دینی و مذاق شریعت بوده و پس از پیامبر خدا و امامان معصوم علیهم السلام، مرجع و راهنمای راهیان طریق معرفتند، درباره‌ی حفظ قرآن را بیان می‌نماییم.
آیت الله العظمی امام خامنه‌ای
«نپرداختن به حفظ قرآن در حال حاضر، واقعاً نقیصه‌ای در حوزه‌های ما به شمار می‌آید. در بعضی از حوزه‌های اهل سنت – همان طور که مسبوق است از بدو ورود، حفظ قرآن جزو شرایط است. در دیگر حوزه‌ها نیز اگر شرایط، حفظ قرآن نباشد؛ ولی بدان تشویق می‌شوند. غالب اهل سنت، با قرآن انس زیادتری دارند … .
حفظ قرآن، بسیار با ارزش است. برادران اهل سنت در حوزه‌های علمیه‌شان، با این که در غالب مسائل و مباحث، به قدر حوزه‌های ما، عمق علمی و فقهی ندارند، این امتیاز بزرگ را بر ما دارند که طلبه، اول که وارد می‌شود، به تلاوت و فراگیری قرآن و بعد هم به حفظ آن می‌پردازد.
شما غالباً جوان هستید و برای جوان، حفظ قرآن کاری ندارد. من خودم تأسف می‌خورم که این همه شعر و نثر و عین عبارات خیلی از کتاب‌ها را به فارسی و عربی حفظ داشتم – که حالا دیگر یواش یواش زایل می‌شود – ولی قرآن را حفظ نداشتم. کسی نبود به ما بگوید قرآن را حفظ کنید. من الان وقتی بعضی از جوانانی را که حافظ قرآنند می‌بینم – که بحمدالله بعد از انقلاب، ما از این قبیل افراد زیاد داریم – یا بعضی بزرگان اهل علم را که حافظ قرآنند می‌بینم، غبطه می‌خورم و می‌گویم: حاضر بودم اگر چیزی از امور معنوی داشتم، بدهم و آن حفظ قرآن را بگیرم. نمی‌شود دیگر. اینها معامله‌ای نیست. حالا هم که دیگر از ما و حافظه و اشتغالاتمان گذشته؛ اما وقت شما نگذشته است. بر حفظ قرآن، همت گمارید».[١]
«مردم مسلمان ایران باید حفظ قرآن را جدی بگیرند … و آن را به عنوان سرمایه‌ای بزرگ در زندگی خویش به کار گیرند. این شرف بزرگی است که آیات الهی برای همیشه در ذهن و دل شما ماندگار باشد، ما به قرآن نیاز داریم … . من از نوجوان‌ها خواهش می‌کنم که قدر سنین فراگیری و حفظ را که الان در آن هستند بدانند و قرآن را حفظ کنند تا معارف آن در سینه‌ها نفوذ پیدا کند».[٢]
«شما جوانان و نوجوانانی که قرآن را فرا می‌گیرید، این را بدانید که یک ذخیره‌ی مادام‌العمر برای اندیشیدن و فکر کردن را برای خودتان فراهم می‌کنید. این چیز بسیار با ارزشی است. ممکن است در سنین جوانی، معانی و معارف عمیقی را از آیات قرآن استنباط نکنید و نتوانید درست بفهمید – فقط چیزهای سطحی و اندکی از معارف را بفهمید – اما به موازات بالا رفتن سطح معلومات و پیشرفت علمی، هر چه علم شما بیشتر بشود، از آیات قرآن که در حافظه‌ی شما و در ذهن شماست، بیشتر استفاده می‌کنید. حضور قرآن در ذهن انسان، نعمت بسیار بزرگی است. فرق است بین کسی که برای مطلبی، بارها آیات قرآن و فهرست‌های قرآنی را جست و جو می‌کند تا ببیند در این باره آیه‌ای وجود دارد یا نه، با آن کسی که آیات قرآن در ذهن اوست، قرآن در دل اوست، آیات قرآن جلوی چشم اوست؛ نگاه می‌کند، آن چه را که در هر بخشی از معارف اسلامی به آن نیاز دارد، از قرآن استنباط و استخراج می‌کند و روی آن فکر و تأمل می‌کند و از آن استفاده می‌برد. انس با قرآن در دوران کودکی و نوجوانی تا دوران جوانی، یک نعمت بسیار بزرگ است. البته این مقدمه است؛ آشنایی با الفاظ و ظواهر قرآن، گام اول است؛ اما گام اول لازم! اگر دانش‌پژوهان ایرانی و قرآنی، این قدم را برندارند، قدم‌های بعدی دشوار و گاهی ناممکن خواهد شد».[٣]
بایستی در اوقاف و جاهای دیگر، واقعاً برنامه‌ریزی وسیعی برای حفظ قرآن بشود؛ … اصلاً جلسه بگذارید و ترتیبی بدهید که بشود بچه‌ها را از کوچکی در دبستان وادار به حفظ قرآن کنند – البه مجبورشان نکنند – جایزه قرار بدهند و مثلاً بگویند هر بچه‌ای که در دوره‌ی دبستان، این قدر از قرآن را حفظ بکند، این مقدار امتیاز خواهد گرفت؛ یا اگر کسی در دبیرستان، این مقدار قرآن را حفظ کند، به قدر این واحدها یا این درس‌ها، نمره یا امتیاز مادی می‌دهیم. من حاضرم در این مورد کمک کنم و هر چه که بخواهید پشتیبانی بکنید، من آماده‌ام … .
مسأله‌ی حفظ را خیلی جدی بگیرید. متأسفانه ما و بچه‌هایمان، حفظ قرآن نداریم. بگذارید یک خرده جلو برویم و در سطح کشور مسأله‌ی حفظ قرآن را گسترش بدهیم؛ آن گاه حرفی نداریم که در موقع سربازی، حافظان قرآن را معاف کنیم. البته ما نباید این طور بگوییم که حافظ قرآن معاف است؛ چون مسأله‌ی سربازی در اینجا، غیر از سربازی در مصر است. سربازی در اینجا، مثل قرآن خواندن است و جهاد فی سبیل الله است. جهاد فی سبیل الله با قرآن خواندن، عدلین هستند؛ اینها از هم جدا نیستند».[۴]
«ما که در یک جامعه‌ی بزرگ و در یک کشور پهناور زندگی می‌کنیم، بایستی هزاران نفر[۵] حافظ قرآن داشته باشیم. کسانی که در سنین بالا هستند، شانس حفظ کردنشان کمتر است؛ اگر چه شانسشان منتفی نیست. البته بعضی‌ها وقت نمی‌کنند؛ اگر وقت می‌کردند، می‌توانستند تجربه و آزمایش کنند. من خودم وقت نمی‌کنم؛ و الا در همین سن هم شروع به حفظ قرآن می‌کردم. جوانان این را بدانند که حتی در سنین ما، اگر وقت و مجال بود، جا داشت و بهتر بود که کسی برای حفظ قرآن صرف وقت می‌کرد؛ در سنین جوانی این کار لازم است. اصلاً بهتر این است که همه‌ی مردم ما انسشان با قرآن به گونه‌ای باشد که آیات قرآن به گوششان آشنا باشد؛ وقتی آیه‌ای را می‌خوانند، صدر و ذیل و قبل و بعد آیه برایشان آشنا باشد».[۶]
«یک جنبه‌ی مهمتر دیگر، حفظ قرآن است. برادران! شماها چرا قرآن را حفظ نمی‌کنید؟ شماها جوانید. والله مکرر اتفاق افتاده که با خودم فکر کرده‌ام و گفته‌ام که اگر ممکن باشد، هر چه دارم، بدهم و حفظ قرآن را بگیرم؛ ولی افسوس که ممکن نیست. در این سن، من دیگر نمی‌توانم قرآن را حفظ کنم؛ اما شما جوانید، شما بچه‌اید و می‌توانید حفظ کنید. حافظه‌ی شما، حافظه‌ی جوانی است. سنین بیست و پنج ساله و سی ساله و زیر سی سال – که غالب قراء ما بحمدالله در این سن هستند – سنین حفظ قرآن است. کلام خدا و آیات کریمه‌ی الهیه را حفظ کنید و از حفظ بخوانید …».[٧]
«باید وارد شوید و قرآن را حفظ کنید. من در برنامه‌های این دو سه روز که پخش شد، دیدم بچه‌های کوچک ما قرآن را با خصوصیات آیه، سوره، صفحه به صفحه و خط به خط حفظ کرده‌اند. بسیار کار جالبی است. بسیار زیباست. واقعاً باید از پدران و مادران این بچه‌ها تجلیل کرد. بسیار اهمیت دارد که انسان این طور با نوجوان خودش کار کند و او را این گونه بار بیاورد. اینها می‌ماند».[٨]
نتیجه‌گیری
از بررسی بیانات علما و بزرگان دینی به دست می‌آید که حفظ قرآن کریم، قطعاً از مستحبات مورد تأکید شریعت اسلام می‌باشد. به علت خواص و آثار حفظ قرآن، آرزوی هر دین‌پژوه این است که بتواند جملات نورانی قرآن را به خاطر سپرده و از حفظ داشته باشد.
فقها و مراجع محترم تقلید، بیشترین آشنایی را با منابع و جایگاه هر کدام از مسائل در اسلام دارند؛ با مراجعه‌ی به این نواب عام امام عصر (عج) اهمیت، آثار و برکات حفظ قرآن بیشتر برای انسان ملموس و نمایان می‌گردد.
١. حوزه و روحانیت؛ ج ٢، ص ٣٢١.
٢. قرآن کتاب هدایت؛ ص ۴٣.
٣. بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار جمعی از حافظان و قاریان نونهال و نوجوان کشور؛ ١٣٨٠/۶/٢٨.
۴. بیانات در مراسم تودیع با قاریان قرآن، استاد شحات محمد انور و استاد محمد بسیونی، ١٣۶٩/١٢/١.
۵. شایان ذکر است که مقام معظم رهبری در تازه‌ترین مطالبه‌ی خود از جامعه‌ی قرآنی و مسئولین فرهنگی کشور، فرموده‌اند ما باید حداقل ده میلیون حافظ قرآن در کشور داشته باشیم؛ سخنرانی در پایان دیدار جمعی از قاریان و حافظان کشور، در ماه مبارک رمضان، ١٣٩٠/۵/١١.
۶. سخنرانی در پایان مراسم قرائت قاریان قرآن، در ماه مبارک رمضان، ١٣٧٠/١٢/٢٧.
٧. بیانات در دیدار با قاریان قرآن: شعبان عبدالعزیز صیاد، محمود صدیق منشاوی، ١٣٧٠/١/٢٢.
٨. بیانات در مراسم تودیع با قاریان قرآن: شعبان عبدالعزیز صیاد، محمود صدیق منشاوی، ١٣٧٠/٢/۶.
منبع: پایگاه بزرگ قرآنی طه
