سخن بلاگ

به گزارش مشرق، روز گذشته یگان‌های نیروی پدافند هوایی ارتش مستقر در ماهشهر یک فروند پهپاد ناشناس را بر فراز این منطقه مورد اصابت قرار داده و آن را منهدم کردند.امیر صباحی‌فرد فرمانده نیروی پدافند هوایی آجا ضمن تایید این خبر اظهار داشت که این پهپاد پیش از رسیدن به مراکز حساس در این منطقه مورد اصابت قرار گرفته است.

در این گزارش به برخی نکات درباره این عملیات و سامانه به کار گرفته شده در آن خواهیم پراخت.

طبق فیلم منتشر شده، پهپاد مذکور در ارتفاع پایینی پرواز می‌کرده و انهدام هدف کوچکی همچون پهپاد در ارتفاع بسیار پائین، امری دشوار است. اما به نظر می رسد که در سال های اخیر و البته به صورت چراغ خاموش، توانایی سامانه مرصاد در این زمینه بهبود یافته است.

در منطقه درگیری، دو بندر مهم ماهشهر و بندر امام خمینی(ره) تحت پوشش سامانه مرصاد و البته سامانه های مختلف دیگر هستند. اهمیت این دو بندر در اقتصاد کشور خصوصاً استان های جنوب غرب کشور بسیار مهم بوده و از این رو حفظ امنیت آن برای نیروهای مسلح کشور و البته ناامن سازی آن برای دشمنان در زمان بحران بسیار مورد توجه است. خصوصاً پس از حمله موفق ارتش یمن به پالایشگاه نفت آرامکو در عربستان که توسط انواع پهپادها و سلاح‌های نقطه‌زن و زیر چتر پدافندی سامانه‌های پاتریوت آمریکایی، کروتیل فرانسوی و اورلیکن سوئدی صورت گرفت، برخی فعالان ضد ایرانی، از احتمال حمله تلافی جویانه علیه تأسیسات حساس نفتی و اقتصادی ایران خبر می‌دادند؛ امری که رنگی از واقعیت به خود نگرفت.

در این مناطق -شامل استان‌های خوزستان و بوشهر- انواع سامانه های بومی ارتش و سپاه در این مناطق در کنار سامانه های قبلی موجود و نیز سامانه اس-300 برای دفاع همه جانبه در برابر تهدیدات هوایی مستقر هستند و کمتر از دو ماه پیش نیز امیر سرلشکر سیدعبدالرحیم موسوی فرمانده قرارگاه پدافند هوایی کشور و فرمانده کل ارتش از آنجا بازدید کرد.

شعاع 45 کیلومتری قابل پوشش با یک سامانه مرصاد در بندر ماهشهر

«سامانه مرصاد» را می‌توان اولین سامانه بومی ایرانی دانست که تمام اجزاء آن از اولین نسخه سامانه، ساخت داخل بودند. مرصاد به نوعی حاصل تکمیل مسیر بهسازی سامانه آمریکایی MIM-23 هاوک در ایران است و برجسته ترین تغییرات در مرصاد نسبت به سامانه هاوک را می توان استفاده حداکثری از فناوری های جدید مانند الکترونیک دیجیتال، قطعات پیشرفته الکترونیکی با فناوری حالت جامد در رادارها و موشک و الگوریتم های بهبود یافته در کشف و ردگیری هدف و سامانه کنترل آتش برشمرد.

این سامانه قابلیت شناسایی هدف در فاصله 150 کیلومتری توسط رادار «کاوش»، قفل کردن روی آن در فاصله 80 کیلومتری و مورد هدف قراردادن آن در بیشینه برد 45 کیلومتری را دارد.

نمونه اول رادار کاوش

سه رادار «کاوش»، «جویا» و «هادی» از روی نمونه آمریکایی اما با بهینه سازی‌های مورد اشاره ساخته شد. رادار «کاوش» در سامانه مرصاد-1 دارای برد کشف 150 کیلومتر و توانایی کشف اهدافی با سطح مقطع 0.5 متر مربع از فاصله 110 کیلومتری بود و در سامانه مرصاد-2 برد کشف رادار کاوش به 220 کیلومتر افزایش یافت.

رادار جستجوگر ارتفاع پست «جویا» نیز برای کمک به کشف و ردگیری اهدافی که در ارتفاع پایین پرواز می‌کنند ایفای نقش می‌کند و رادار «هادی» نیز کار قفل روی هدف و هدایت موشک به سمت آن را بر عهده دارد.

در سامانه مرصاد قابلیت درگیری همزمان با دو هدف با استفاده از دو رادار «هادی» ایجاد شده است.

این رادار همچنین به سامانه‌های ردیابی الکترواپتیکی با مسافت یاب لیزری نیز مجهز شده که عملکرد آن را در قفل اپتیکی در شرایط وجود جنگ الکترونیک شدید، حفظ می‌کند.

رادار جویا

رادار هادی با دوربین های حرارتی افزوده شده به آن

اتاق کنترل سامانه مرصاد، حجم تغییرات این سامانه بومی را نسبت به هاوک، به خوبی نشان می دهد. بسیاری از فرایندها به واسطه فناوری های نوین و نرم افزارهای نگارش شده برای مدیریت عملکرد سامانه مرصاد، خودکار شده است.

سامانه مرصاد (سمت راست) و هاوک (سمت چپ)

موشک های «شاهین» و «شلمچه» دو نمونه موشک توسعه یافته برای سامانه مرصاد هستند. تصاویر منتشر شده از خط تولید این موشک‌ها نشان از دگرگونی زیرسامانه های هدایت و ناوبری این موشک ها نسبت به موشک هاوک موجود در ایران دارد.

استفاده از آنتن صفحه تخت آرایه‌ای، الکترونیک دیجیتال و قطعات حالت جامد از جمله بهبودهای موشک های ایرانی شاهین و شلمچه نسبت به نمونه آمریکایی موجود در ایران است.

موشک شلمچه به عنوان موشک جدیدتر نسبت به شاهین در زمان رونمایی در سال 1390 با مشخصاتی همچون جرم 637 کیلوگرم، طول 5 متر و سه سانتیمتر، قطر 357 میلیمتر، سرعت 2.7 برابر سرعت صوت، ارتفاع پروازی قابل درگیری با هدف از 60 متر تا 18000 متر و برد مفید40  کیلومتر و سرجنگی 74 کیلوگرمی معرفی شد.

موشک شاهین

آنتن رادار و اجزاء هدایت موشک شلمچه

سامانه های مرصاد و مرصاد-2 که از اواخر دهه 1380 و اوائل دهه 1390 به صورت عملیاتی درآمده‌اند در رزمایش‌های متعددی در برابر اهدافی با سطح مقطع راداری پائین از جمله پهپادهای کوچک مورد آزمایش با سناریوهای سختگیرانه از جمله حمله همزمان ویا حملات در پنجره های زمانی بسیار کوتاه قرار گرفته اند.

موشک های شلمچه متعلق به سامانه مرصاد-2

از جمله در رزمایش بزرگ محمد رسول الله در دی ماه 1393 منطقه تحت پوشش سامانه مرصاد و موشک شلمچه مورد تهاجم فرضی 2 پهپاد کوچک قرار گرفت. هر چند این موشک ها عمدتاً علیه پهپادهای کوچک استفاده نمی شوند اما در حالی که پدافند هوایی از قبل در جریان زمان و جهت حرکت این 2 پهپاد نبود موفق به انهدام آنها در فاصله 26 و 18 کیلومتری شد. در حالی که تصور می شد همین 2 پهپاد برای شبیه سازی تهاجم در نظر گرفته شده اند کمی بعد پهپاد دیگری نیز به منطقه نفوذ کرد که در فاصله 32 کیلومتری منهدم شد.

شلیک موشک شلمچه

با توجه به تولید بومی این موشک، قیمت تمام شده آن کاهش یافته و در نتیجه کاربرد انبوه آن ممکن شده و به تعداد زیاد در ساختار پدافند هوایی کشور به کار گرفته شده است. این امر در تحویل سامانه مرصاد به همراه موشک های شلمچه در چند نوبت به نیروهای مسلح و به کار گیری عملیاتی این موشک در رزمایش های متعدد نمود یافته است.

در سال های اخیر نیز بهبودهایی در سامانه مرصاد به انجام رسیده است. از جمله افزوده شدن رادار آرایه فازی و پیشرفته حافظ. این رادار که توانایی کشف و ردگیری اهداف را به طور همزمان و به صورت سه بعدی دارد برد بیشینه 250 کیلومتر داشته و توانایی ردگیری همزمان 100 هدف را دارد.

با توجه به حد تفکیک بالا در برد، زاویه و سرعت، رادار حافظ می‌تواند در مقابل تهدیدات گروهی که در حال پرواز نزدیک به هم هستند به خوبی عمل کند. این رادار دارای توانایی کار به صورت 24 ساعته بوده و با توجه به استقرار آن بر روی کامیون از تحرک بسیار خوبی برخوردار و در زمان بسیار کوتاهی قابل گسترش و آماده انجام عملیات است.

رادار حافظ از روش‌های پیشرفته و به روز ضد جنگ الکترونیک بهره‌مند بوده و قادر است در محیط‌های حاوی اختلال و جنگ الکترونیک انواع اهداف مختلف از جمله موشک های کروز و پهپاد را کشف و ردگیری نماید.

رادار حافظ

برای بهبود قابلیت‌های تاکتیکی سامانه مرصاد، تمام اجزاء آن شامل رادار کاوش و هادی نیز به صورت متحرک درآمده و در پشت یک کامیون نصب شده اند. در رزمایش مشترک پدافند هوایی در پائیز 1397 یک موشک جدید به سامانه مرصاد افزوده شد. این موشک که از پرتابگری با ظرفیت تا سه فروند شلیک می شود، شباهت ظاهری بالایی به موشک استاندارد دارد که در ایران به نمونه های «فجر» و «محراب» ارتقاء یافته بود.

برد این موشک در محدوده متوسط اعلام شده و به واسطه اینکه موشک جدید از پرتابگرهای دارای محفظه یا کنیستر پرتاب می شود، قابلیت های تحرک و جابجایی بالاتری نسبت به موشک های شلمچه و شاهین خواهد داشت.

رادار کاوش متحرک سازی شده

پرتابگر و موشک جدید برای سامانه مرصاد

انهدام موفقیت آمیز یک پهپاد در عملیات واقعی دفاع از امکان حساس نفتی جنوب کشور توسط سامانه مرصاد ارتش و نیز انهدام پهپاد متجاوز MQ-4 آمریکایی در حوالی تنگه هرمز و توسط سامانه سوم خرداد سپاه، دو نمونه اخیر از دفاع موفق و سریع نیروهای مسلح جمهوری اسلامی در برابر هر پرنده متجاوز به حریم کشور بود.

این سامانه های بومی ساخت متخصصان داخلی حاصل یک تلاش به هم پیوسته و طولانی مدت توسط بخش‌های مختلف نیروهای مسلح از جهادهای خودکفایی ارتش و سپاه و صنایع مختلف وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح تا دانشگاه ها و شرکت های دانش بنیان مختلف همکار بوده است.

تجلی نقش ارزشمند ابزارهای دفاعی توانمند که بومی بودن نیز بر ارزش آنها به دلیل ناشناخته بودن برای دشمن می افزاید در دفاع مستحکم در شرایط حقیقی و افزایش اقتدار دفاعی و امنیت شریان های اقتصادی کشور امری اثبات شده بوده و از این روست که توانمندی های بومی کشور در عرصه دفاعی همواره مورد عناد و طمع دشمنان قرار دارد.

فیلم/ نخستین تصاویر از انهدام پهپاد متجاوز