سخن بلاگ

عرض جغرافیایی زیاد ایران نشان از اختلاف در میزان دریافت تابش خورشید و طول جغرافیای آن بیانگر تفاوت در ساعات و اوقات شرعی است به طوری که ارومیه در استان آذربایجان غربی با شهر مشهد یا زاهدان نزدیک به یک ساعت اختلاف اوقات شرعی دارند.

شرقی ترین شهر ایران شهر جالق در استان سیستان بلوچستان با غربی ترین شهر ایران شهر چالدران در زمان غروب آفتاب چیزی در حدود یک ساعت و ۲۰ دقیقه دارای اختلاف می‌باشند. در اصطلاح گفته می‌شود خورشید در شهر جالق از توابع سراوان استان سیستان و بلوچستان خود را به ایران نشان می‌دهد.

گردش زمین در تابستان در نیمکره شمالی به دور خورشید در طول شهرهایی که طول جغرافیایی یکسانی دارند، هر چه به سمت قطب شمال و شهرهای شمالی می رویم طول روز افزایش پیدا می‌کند و هرچه به سمت جنوب حرکت می‌کنیم طول روز کمتر و در زمستان برعکس است لذا شهرهای جنوبی‌تر طول روز کوتاهتر است بنابراین باید اذان صبح آنها دیرتر و اذان مغرب آنها زودتر باشد.

به طور مثال اذان صبح و ظهر کرمان بعد از اذان صبح و ظهر مشهد است ولی اذان مغرب کرمان قبل اذان مغرب مشهد است.

علت دیگر محور زمین است؛ محور زمین در مدار گردش به دور خورشید عمود نیست و یک میل جغرافیایی داریم و یک میل محور زمین که ۲۳ درجه است با توجه به تعریفی که از طول روز داشتیم و شهرهایی که در یک طول جغرافیایی قرار دارند؛ وقتی گردش زمین به دور خورشید انجام شود و گردش وضعی وانتقالی انجام می‌گیرد، شاهد هستیم که شهرهایی که انحراف آن به طرف خورشید بیشتر است قاعدتاً باید آفتاب زودتر طلوع کند. بخاطر اینکه این میل و انحرافی که به طرف خورشید دارد، زودتر از شهرهای جنوبی آن بوجود می‌آید و نور خورشید زودتر به آن می‌رسد و طلوع آفتاب زودتر است. 

لذا در شهرهایی همچون کرمان و مشهد یا قم و تهران که نزدیک به هم هستند چون تهران شمالی‌تر از قم هست (عرض جغرافیایی) و به خاطر همان انحراف میل محور زمین نسبت به مدار گردشی، خورشید باید زودتر به تهران بتابد. به همین خاطر اذان صبح تهران زودتر از قم می باشد و برای اذان مغرب هم به این دلیل که طول روز قم کمتر از تهران است و از طرف دیگر به دلیل انحراف محور زمین اذان مغرب همزمان و با اختلاف جزئی است.