سخن بلاگ

حدیث با روایت چه فرقی دارد؟

در آغاز سخن لازم است به معنای لغوی و اصطلاحی هر دو واژه بپردازیم.
1- معنای لغوی حدیث:
برخی از ارباب لغت گفته اند:‌ حدیث مرادف(هم معنای) کلام است و وجه تسمیه به این نام را تجدّد و حدوث تدریجی آن دانسته اند. بعضی دیگر گفته اند: حدیث همان خبر است؛ ‌آن چه که به گفتار یا نوشتار نقل شود؛ مطلق سخن.
2- معنای اصطلاحی حدیث:
آنچه که از قول یا فعل یا تقریر معصوم حکایت کند، حدیث می نامند، و بر آن خبر و سنّت و روایت نیز اطلاق شده است.
برخی گفته اند: آن چه که از کلمات پیامبر(ص) روایت شود، حدیث نام دارد.
گواه این مطالب بیانی است که "فرید وجدی" در این زمینه آورده است:
هنگامی که پیامبر(ص) دارفانی را وداع گفت، اصحاب حضرت به فکر جمع آوری قرآن و فرامین پیامبر(ص)‌افتادند و این ممکن نمی شد مگر به گرد آوری هر آن چه که اصحاب از پیامبر(ص) شنیده بودند. منشأ پیدایش روایت حدیث نیز از همین جا است؛ هر کس هر چه را از پیامبر(ص) شنیده بود، به دیگران منتقل می کرد. چون عصر صحابه پایان یافت و زمان تابعین فرا رسید، آنان نیز احادیثی را که از صحابه شنیده بودند،‌ در مجالس بر مردم می خواندند و در حفظ و روایت احادیث و اسناد آن ها عنایت ویژه ای داشتند. گفتنی است که حفظ و روایت حدیث از ابن عبّاس شروع شده است. او هر چه را که می شنید، حفظ می کرد.
3- معنای لغوی روایت:
4- اصل روایت از روی البعیر الماء إی حمله؛ شتر آب را حمل کرد" گرفته شده است، بنابراین بعیر (شتر) راویه است و "هاء" آخر "راویه" برای مبالغه است؛ سپس از روی تناسب بر هر چهار پای آب کش اطلاق شده است، به همین جهت روز هشتم ذی‌الحجه را روز "ترویه" گفته اند، چون حاجیان دراین روز برای روزهای آتی خود که باید در منی باشند و اب در آن کم است، آب بر می دارند.
4ـ معنای اصطلاحی روایت:
برخی از ارباب لغت پس از بیان معنای لغوی "روایت" چنین آورده اند:
اصل روایت همین است (حاملان آب)، ولی به مناسبت تشبیه شده است به هر کس که حامل علم یا خبری برای دیگران باشد.
برخی دیگر گرفته اند:‌ بدین جهت (مناسبت حمل آب) است که ناقل حدیث را راوی گفته اند، چون او حامل پیام پیامبر یا امام(ع) است.
طریحی در تعریف اصطلاحی روایت گفته است:
خبری که از طریق نقل به صورت نقل یک راوی از راوی پیش از خود و همین طور تا به پیامبر(ص) یا امام(ع) برسد، روایت نامیده شده است.
از تمامی مطالب ارائه شده، نتایج زیر به دست می آید:
1- حدیث در لغت یک معنای عام دارد و هر گونه سخن و کلامی را شامل می شود.
2- حدیث در اصطلاح جیزی است که حاکی قول یا فعل یا تقریر معصوم باشد.
3- گاهی به حدیث،‌ روایت نیز اطلاق می شود.
4- راوی در اصل لغت به معنای "حامل آب" است و به مناسبت به "حامل علم یا خبر" "راوی" گفته اند.
5- روایت در اصطلاح، نقل خبر از راویان متعدّد به صورت نقل یک راوی از راوی پیش از خوداست تا به معصوم (ع) برسد.
بنابراین می توان گفت:
الف) حدیث و روایت از نظر لغوی با هم تفاوت کلّی دارند، ولی در اصطلاح علمی تفاوت چندانی ندارند. همان گونه که گفتیم گاهی به حدیث روایت گفته می شود.
ب) از تعریف اصطلاحی روایت استفاده می شود که گاهی به نقل حدیث،‌روایت نیز اطلاق می شود.
ج) نقل حدیث یا روایت اختصاصی به گفتار معصوم ندارد و فعل و تقریر معصوم را نیز شامل است.

مرکز ملی پاسخگویی دینی