آیا در ایران امامزاده جعلی داریم؟!
جعلی بودن امامزادگان یکی از شبهاتی است که طی سالیان اخیر حرف و حدیثهای زیادی را به خود اختصاص داده است؛ در این گزارش به شبهه جعلی بودن امامزادگان پاسخ داده شده است.
آنا نوشت: عشق به اهل بیت(ع) آن‌چنان در وجود عاشقانش رخنه کرده است که با فرا رسیدن ایام خاصی همچون محرم و صفر، با تمام وجود در راه عزاداری سید و سالار شهیدان؛ امام حسین(ع) سر از پا نمی‌شناسند. ارادتمندان اهل بیت(ع) و امامزادگان در طول سالیان دراز با زیارت قبور مطهر این بزرگان از حض و بهره معنوی بسیاری برخوردار شده‌اند.
سادات علوی در چهار گروه وارد ایران شدند
زمانی که امامزادگان و سادات علوی به سرزمین ایران گام نهادند؛ مقارن با خلافت حضرت امیرالمؤمنین علی(ع) بود. در آن زمان دین اسلام در میان ایرانیان پذیرفته شده بود و ایران بهعنوان مکانی امن برای مسلمانان و دوستداران اهل بیت(ع) و خاندان پیامبر(ص) به‌شمار می‌آمد و شرایط آن را داشت که محلی برای اقامت و سکنای سادات و امامزادگان باشد. این بزرگان در ۴ مرحله تاریخی وارد ایران شدند.
به گفته تاریخ‌نگاران؛ امامزادگان و سادات علوی با دو هدف به ایران آمدند عده‌ای از این بزرگان با هدف ترویج دین مبین اسلام و تشیع به ایران آمدند و گروهی دیگر نیز به سبب وجود حکومت‌های ظالم وقت در سرزمین‌های مادریشان تصمیم گرفتند برای نجات جان خود به ایران پناه بیاورند.
گروه اول و قسمت اعظم سادات، بعد از واقعه عاشورا و شهادت امام حسین(ع) برای مبارزه با ظلم امویان و خون‌خواهی امام حسین(ع) وارد ایران شدند که با توجه به شرایط حاکم آن زمان در مقابل ظلم امویان تاب نیاوردند و به‌شهادت رسیده‌اند و در استان‌های مختلف مدفون شدند.
دوران خلافت حجاج بن یوسف زمانی بود که گروه دوم سادات و امامزادگان وارد ایران شدند. پذیرش ولایتعهدی امام رضا(ع) دلیلی شد تا بیش از ۴۰ هزار نفر از سادات و امامزادگان به ایران مهاجرت کنند. با ورود این بزرگان در آن مقطع تاریخی و شهادت امام رضا(ع) به دست حاکمان عباسی، مسیر ورود سادات علوی از مرز بصره و اهواز به داخل ایران جریان بیشتری گرفت. آنها از سوی اهواز به استان‌های مرکزی و جنوبی مانند فارس، یزد، اصفهان، سمنان و خراسان ورود پیدا کردند. شهادت امام هشتم(ع) دلیلی شد که این بزرگان نیز به دست حاکمان ظالم عباسی به شهادت برسند و در همین استان‌ها نیز به خاک سپرده شوند، از آن زمان این بقاع به عنوان امامزادگان مورد احترام ایرانیان قرار دارند.
گروه چهارم دسته‌ای از سادات به شمار می‌آیند که تعداد آنها از سه گروه دیگر بیشتر است، اینان در زمان حکومت علویان بر مازندران به ایران مهاجرت کردهاند. بیشتر پراکندگی امام‌زاده‌ها در قم، ری، قزوین، مازندران و بخش‌های جنوبی ایران مربوط به مهاجرت آنان به این مناطق است. امامزادگان پس از مهاجرت به این سرزمین‌ها همان‌جا به شهادت رسیده و یا وفات کردهاند.
حکومت علویان بر مازندران، شرایط ورود گروه چهارم سادات را به ایران فراهم کرد. تسلط علویان بر مازندران علتی بود که گروه چهارم امامزادگان و سادات علوی از سه گروه دیگر بیشتر باشند به همین علت ورود این بزرگان با پراکندگی در شهر‌های قم، ری، قزوین و مازندران همراه بود.
شبههپراکنی درباره امامزادگان با هدف ضربه زدن به اصل دین است
موضوعی که همواره از سوی برخی افراد با هدف وارد کردن شک و شبهه به وجود امامزادگان مطرح شده است، مسئله افزایش آمار امام‌زاده‌ها قبل و بعد از پیروزی انقلاب اسلامی است. از سوی دیگر انجام برخی آداب و رسوم خرافی توسط برخی افراد بی‌اطلاع در این مکان‌ها بسیار نگران‌کننده است. اصالت و درستی وجود این امامزادگان نیز از دیگر مواردی است که همواره مورد سؤال برخی شکاکان با اهداف گوناگون بوده است.
نظر آیت‌الله صافی گلپایگانی درباره تحقیق درباره امامزادگان این است که به صورت عمومی درباره صحت و سقم وجود امامزادگان نمی‌توان نظر داد، اما باید تعریف دقیق و واحدی از امامزادگان داشته باشیم.
اوایل انقلاب بسیاری از امامزادگان جعلی شناسایی و تخریب شدند
حجت‌الاسلام محمد نوروزپور در گفتگو با خبرگزاری آنا درباره وجود امامزادگان جعلی در ایران می‌گوید: ما امامزادگان جعلی نداریم، بعضاً اوایل انقلاب یا قبل از انقلاب بعضی از افراد در بعضی از جاها بر اساس خواب یا حدس و گمان مطرح می‌کردند که در فلان محل فردی مدفون شده که امام زاده است، مثلاً کسی می‌گفت؛ من خواب دیده‌ام که در این محل امام‌زاده‌ای مدفون است و این امامزاده به خواب من آمده و گفته است؛ من امامزاده هستم، در این محل به قبر من توجه نمی‌شود. بر همین اساس با ساختن بنایی بر روی آن قبر آن مکان تبدیل به امامزاده شده است. در همان اوایل انقلاب با ورود سازمان اوقاف و امور خیریه تمام این مواردی که سندیت نداشته‌اند تخریب شده است به عنوان مثال؛ در استان گیلان بیش از ۷۲ مورد تخریب شده است. بعد از انقلاب هم چندین مورد داشتیم که توسط سازمان اوقاف و امور خیریه پیگیری شده و توسط دستگاه‌های ذی‌ربط و مراجع قضایی و امنیتی تخریب شده‌اند.
وی اظهار میکند: اما اینکه عده‌ای می‌گویند امامزاده جدیدی احداث شده است، این اصلاََ واقعیت ندارد. شاید گفته شود؛ ما از اینجا رد می‌شدیم، کنار این خیابان امام‌زاده‌ای نبوده، و به یکباره دیدیم گنبد و بارگاهی بالا رفته و امام‌زاده‌ای ساخته شده است، حقیقت از این قرار است که بقاع متبرکه قبور این امامزادگان حرم‌های کوچکی داشتند، به اندازه یک اتاقک، خیری پیدا شده کنار این بقعه زمین‌هایی را خریداری کرده و با توجه به حاجتی که از وجود این امامزاده گرفته برای آن گنبد و گلدسته، رواق و شبستان ساخته است، لیکن اصل بقعه وجود داشته و موجودیت آن در اسناد سازمان اوقاف موجود است. البته مسئله بازسازی و مرمت و همچنین گسترش فضای امامزادگان در دستور کار سازمان اوقاف است. به طور مثال در حال حاضر بیش از ۲ هزار امامزاده در حال مرمت و بازسازی هستند که تمام این اقدامات با نظر مستقیم سازمان اوقاف و معتمدین و هیئت امنای آن امامزاده انجام می‌شود.
مدیر‌کل بقاع متبرکه و اماکن مذهبی سازمان اوقاف و امور خیریه در ادامه یادآور می‌شود: مردم و متدینین با توجه به عشقی که به امامزاده محله‌شان دارند، در این مکان‌ها درمانگاه و زائرسرا می‌سازند و شبستان‌هایشان را گسترش می‌دهند، بودجه‌ای نیز از سوی دولت به این نوع کارها اختصاص پیدا نمی‌کند. بودجه آن کاملاً مردمی است، مردم با عشق و علاقه‌ای که دارند این کارها را انجام می‌دهند. حرم امام رضا(ع) نیز از روز اول اینگونه نبوده است، حرم امام رضا(ع) یک هزار و ۲۰۰ سال است که بنا شده و بارها بازسازی و مرمت و گسترش یا‌فته است. نکته مهم این است که بازسازی و مرمت و یا گسترش یک امامزاده به معنای ساخت یک امامزاده جدید نیست.
نوروزپور در ادامه سخنان خود بیان میکند: مردم ما مطمئن باشند که سازمان اوقاف و امور خیریه به عنوان متولی این کار با حساسیت بسیار بالایی این مسائل را رصد میکند و اگر بقعه‌ای وجود داشته باشد که اصالت لازم را دارا نباشد سازمان اوقاف با جدیت با اینگونه موارد برخورد قاطع میکند. به‌حمدالله با موارد این‌چنینی برخورد نداشته‌ایم.
وی در رابطه با وارد کردن برخی شبهات به مسائل اعتقادی تأکید میکند: نکته مهم در رابطه با وارد کردن شبهه به آمار امامزادگان است که عده‌ای تصور می‌کنند امامزادگان از قبل از انقلاب تاکنون افزایش پیدا کردهاند، در صورتی‌که این‌چنین نیست. قبل از انقلاب آمار درستی از وجود امامزادگان وجود نداشته است. و بسیاری از امامزادگان نیز یا شناسایی نشده و یا در آمار نیامده‌اند. هر منبعی که آماری ارائه می‌کرده تماماََ بر اساس حدس و گمان و تخمین بوده است. قبل از انقلاب کار کارشناسی و بررسی درستی بر روی آمار امام‌زاده‌ها انجام نشده بود و پایشی از تعداد امام‌زاده‌ها وجود نداشت. اطلاعات درستی از این بزرگان در دست نبود و همچنین در میراث فرهنگی کشور نیز به ثبت نرسیده بودند.
تمام امامزادگان ثبت میراث فرهنگی شده‌اند
نوروزپور درباره فعالیت‌های انجام شده سازمان اوقاف و امور خیریه در زمینه امامزادگان نیز اظهار میکند: سازمان اوقاف و امور خیریه و میراث فرهنگی در یک اقدام مشترک تمام امام‌زاده‌ها را به ثبت رساندند، این مکان‌ها که آثار تاریخی ما هستند در شهرها و بلاد مختلف ثبت میراث فرهنگی شدند و تمام اسناد و مدارک این امامزادگان در سازمان اوقاف مربوطه موجود است. سامانه جامع امامزادگان یکی از اقدامات سازمان اوقاف و امور خیریه است که در آن مشخصات و اسناد تمام امامزادگان در کل کشور ثبت و ضبط شده و برای تمام علاقه‌مندان قابل دسترسی است. در واقع مشخص است که در کشور و هر استان در حال حاضر چه تعداد امامزاده ثبت شده که مورد تأیید سازمان اوقاف و امور خیریه هستند.
وی در ادامه تصریح میکند: مردم برای آگاهی از صحت و سقم وجود مکان‌های مقدس مانند امامزادگان می‌توانند به ادارات اوقاف سراسر کشور مراجعه کنند. شجره امامزادگان و شرح حال‌شان در سامانه جامع امامزادگان بارگذاری شده و در ادارات اوقاف شهرستان‌ها نیز موجود است. سازمان اوقاف و امور خیریه با همکاری نهادهای ذی‌ربط، دستگاه‌های مسئول و اساتید حوزه و دانشگاه در حال تهیه دائرة‌المعارف بقاع متبرکه کشور است.
دائرة المعارف امامزادگان درحال تدوین است
مدیر‌کل بقاع متبرکه و اماکن مذهبی سازمان اوقاف و امور خیریه درباره آمار و اطلاعات امامزادگان ادامه داد: دائرة‌المعارف بقاع متبرکه بعد از تکمیل شدن در سامانه جامع امامزادگان بارگذاری خواهد شد. این اقدام با همکاری اساتید حوزه و دانشگاه و کسانی که در علم انساب تخصص دارند و مورد تأیید هستند و همچنین با استفاده از اسناد معتبری که در کتابخانه‌های اوقاف، آستان قدس رضوی و قم وجود دارد تالیف و چاپ خواهد شد.
وی با تصریح بر نظارت سازمان اوقاف بر تمام امور امامزادگان بیان کرد: بعد از انقلاب اسلامی بعضی از بقعه‌ها تخریب شده و بعضی‌ها تغییر کاربری داده‌اند، زمانی که برای سازمان اوقاف محرز شده؛ امام‌زاده‌ای سندیت لازم را دارا نیست اقدام لازم را انجام داده است، به‌طور مثال ۷۲ بقعه فقط در استان گیلان تخریب شده است. جایی لازم بوده تخریب شود، تخریب شده، جاهای دیگری هم که نیازی نبوده کاربری‌اش را عوض کردهاند، مثلاً گفته‌اند اینجا حرم نیست، ضریح را جمع کرده و آنجا را به حسینیه تبدیل کردهاند.
بارگذاری اطلاعات تمام امامزادگان در سامانه جامعه موقوفات
نوروزپور یادآور شد: بقاع متبرکه در سامانه جامع موقوفات بارگذاری شده‌اند و تمام موارد مشخص است. مردم و محققان اگر سؤالی دارند می‌توانند به ادارات اوقاف و امور خیریه مراجعه کرده و از بانک جامع اطلاعاتی استفاده کنند. تاریخ، ورود امامان و امامزادگان را به ایران در مقاطع مختلف ثبت و ضبط کرده است که تماماََ قابل مشاهده و بررسی است.
وی در ارتباط با ورود امامزادگان به ایران و شهر‌های مختلف گفت: مثلاً امامزاده علیبن باقر(ع) در مشهد اردهال مدفون هستند، زمانی‌که مردم کاشان خدمت امام باقر(ع) حضوراً رسیدند و از ایشان درخواست کردند که برای تبلیغ دین مبلغ نیاز داریم، امام باقر(ع) فرزندش علیبن باقر(ع) که از علمای زمان بودند را به کاشان فرستادند و ایشان در نهایت در همان جا به شهادت رسیدند و در مشهد اردهال کاشان به خاک سپرده شدند. مزار امامزاده علیبن باقر(ع) در مشهد اردهال یکی از مکان‌های مقدس و بسیار مورد وثوق مردم ایران است.
جلوگیری از اعمال خرافی در حرم امامزادگان توسط سازمان اوقاف
مدیر‌کل بقاع متبرکه و اماکن مذهبی سازمان اوقاف و امور خیریه با بیان این مطلب که بعضی افراد در اماکن و بقاع متبرکه به اعمال خرافی دامن می‌زنند، خاطرنشان میکند: خرافات در همه ادیان و زمان‌ها بوده و هست. هیچ‌کس نمی‌تواند تماماً جلوی خرافات را بگیرد، اما تنها راه برای کاستن اعمال خرافی کارهای فرهنگی است. گاهاََ شاهد انجام بعضی اعمال خرافی در امامزادگان هستیم که باعث تأسف و نگرانی می‌شود، اما نکته مهم در این است که سازمان اوقاف بهعنوان متولی امور امامزادگان با تمام این بدعت‌ها و خرافات مبارزه میکند و تاکنون نیز بسیاری از این نوع اعمال خرافی را جمع کرده است. آنجایی که سازمان اوقاف متوجه اعمال و عادات خرافی در بقاع متبرکه و امامزادگان می‌شود جلوی این سنت‌های غلط را می‌گیرد.
نوروزپور در ادامه تأکید میکند: مسئله نذورات و وجوهی که مردم به امامزادگان اهدا می‌کنند نکته‌ای بسیار مورد اهمیت است، چراکه درآمد امامزادگان هر محله در همان محل و برای امورات عمرانی و اعمال خیرخواهانه هزینه می‌شود. در حال حاضر در کشور ۲۲ هزار نفر جزء هیئت‌‌ا‌منای امامزادگان هستند که موظفند در امامزادگان کارهایی مانند، عمران و آبادی، مرمت، و همچنین کارهای فرهنگی، قرآنی و خدمات اجتماعی را انجام دهند.
منابع نذورات امامزادگان صرف امور خیریه همان محل می‌شود
وی یادآور شد: رسیدگی به امور فقرا، نیازمندان، بحث دارو و درمان، کلاس‌های مختلف، مشاوره‌های خانوادگی و مذهبی نیز از دیگر فعالیت‌هایی است که به واسطه وجود امامزادگان انجام می‌شود. یکی از اقدامات موثر اعضا هیئت امنا نیز جلوگیری از خرافاتی است که وارد مسائل دینی شده است. این افراد که از بزرگان شهر و قوم آن محل هستند، از علما، روحانیون، متدینین و مسئولان تشکیل شده‌اند.
مدیر‌کل بقاع متبرکه و اماکن مذهبی سازمان اوقاف و امور خیریه تاکید کرد: این سازمان بهعنوان نهاد متولی بقاع متبرکه و امامزادگان آماده دریافت هرگونه گزارش در خصوص اعمال و حرکات خرافی در مکان‌های مقدس است تا در اسرع وقت و با تمام قدرت وارد عمل شود.
شبههپراکنی در وجود امامزادگان توسط افراد معاند
حجت‌الاسلام والمسلمین غلامرضا عادل معاون فرهنگی و اجتماعی سازمان اوقاف و امور خیریه نیز درباره وجود بقاع متبرکه و امامزادگان در ایران می‌گوید: وجود حرم امامزادگان بهعنوان مکان‌هایی مقدس که مردم با حضور در آنها به راز و نیاز با خداوند می‌پردازند و فرائض دینی را به جای می‌آورند بسیار ستودنی و مقدس است. متأسفانه از سوی برخی از افراد ناآگاه و بعضاََ معاند درباره وجود امامزادگان جعلی در ایران شبهه‌پراکنی‌های بسیار زیادی صورت گرفته است. اینگونه اقدامات بعضاً از طریق فضا‌های مجازی انجام می‌شود.
وی با انتقاد از افراد معاندی که در حوزه اعتقادی و مذهبی با نیات سوء، شبههپراکنی می‌کنند، بیان میکند: نکته مهم در مسائل اعتقادی و دینی این است که اگر شبههپراکنی در امور دینی صورت بگیرد، در اذهان عمومی ماندگار می‌شود و تمام افراد نیز بدون این که سندی درباره شبهه وارده دیده باشند به نقل آن می‌پردازند. به طور مثال در مسئله امامزادگان از قول کارگردان سینما جناب آقای مجید مجیدی روایتی شده بود که لوکیشن ساخته شده برای فیلم ایشان بعد از گذشت زمانی تبدیل به یک مکان مقدس شده و مردم آن مکان را زیارت می‌کردند، این خبر در تمام فضای مجازی پراکنده شد و تأثیر مخرب خود را گذاشت.
مبارزه سازمان اوقاف با خرافه‌گری در بقاع متبرکه
معاون فرهنگی و اجتماعی سازمان اوقاف و امور خیریه می‌افزاید: در صورتی که آقای مجیدی به صراحت این مسئله را تکذیب کرد و این خبر را از پایه و اساس دروغ خواند. نکته مهم این است که تکذیبیه این خبر به گستردگی خود شایعه فراگیر نشد، در صورتی که رسانه‌های متعهد باید در این چنین مواردی بیشتر فعال باشند و تکذیبیه خبر را بارها انعکاس دهند تا فراگیر شود.
عادل خاطرنشان میکند: سازمان اوقاف بهعنوان یک سازمان حمایتی و فرهنگی با کوچکترین خرافه یا شایعه‌ای در حوزه اعتقادات دینی مبارزه میکند و در صورتی که با انجام اعمالی در امامزادگان و بقاع متبرکه روبرو شود بدون هیچ‌گونه درنگی جلوی اینگونه اعمال را خواهد گرفت.
تمام امامزادگان توسط هیئت امنای معتمد اداره می‌شوند
گفتنی است؛ سازمان اوقاف و امور خیریه بهعنوان نهاد متولی امور امامزادگان در کشور همواره با انجام نظارت دقیق و مستمر بر بقاع متبرکه و قبور امامزادگان سراسر کشور این اماکن مقدس را به مکان‌هایی برای حل مشکلات افراد محلی و نیازمندان آن منطقه مبدل کرده و از سوی دیگر برپایی مراسمات مذهبی در این مکان‌ها فرصت شرکت علاقه‌مندان را فراهم میکند. هیئت امنای امامزادگان که تماماََ از افراد سرشناس و مورد اطمینان محلی و متدینین تشکیل شده است با هدایت‌های سازمان اوقاف و نظارت شبانه‌روزی بر امور جاری امامزادگان از انجام هرگونه اعمال و رفتار خرافی و به‌دور از شئونات اسلامی جلوگیری می‌کنند.
نکته حائز اهمیت اقدامات بزرگ فرهنگی و اجتماعی است که به واسطه وجود این اماکن متبرک صورت می‌گیرد و انجام آن گره از زندگی هزاران مسلمان و شیفته اهل بیت(ع) برمی‌دارد. مهم این است که هیچ گونه امامزاده غیرواقعی در کشور عزیزمان ایران وجود ندارد و سازمان اوقاف و نهادهای امنیتی و اطلاعاتی با تمام توان خود آماده برخورد با هرگونه جعل و سوء استفاده در این زمینه‌ها هستند.
