رفتار افراد در شبکه های مجازی تلفن همراه مانند تلگرام و...
گفتگو با چهار کاربر گوشی‌های تلفن همراه هوشمند که تخصص‌های مختلفی دارند
یک متأهل در وایبر و تلگرام چطور رفتار می‌کند؟
عکس پروفایل‌ها حاوی پیام به مخاطب است
روشن علیزاده، ۳۰ ساله، کارشناسی ارتباطات خوانده و از چند نرم‌افزار ارتباطی تلفن همراه مثل وایبر و تلگرام استفاده می‌کند. علیزاده که متأهل است و یک دختر دارد، می‌گوید: «من از نرم‌افزارهای جدید که یک امکان تازه برای ارتباط به من می‌دهد فرار نمی‌کنم اما سعی می‌کنم کاری نکنم به زندگی خانوادگی‌ام آسیب بزند. مثلا من می‌بینم بعضی از خانم‌ها که مجرد یا متأهل هستند، عکس‌های باحجاب یا بی‌حجاب‌شان را خیلی راحت در پروفایل‌هایشان می‌گذارند که همین عکس‌ها می‌تواند زمینه‌های بدبینی یا سوء استفاده‌های احتمالی را فراهم کند، من از همان اول تصویر «اللهم صلّی علی محمّد و آل محمّد» را در پروفایلم گذاشته‌ام که هم احساس امنیت به من می‌دهد و هم تکلیف مخاطبم را روشن می‌کند.»
«از طرف دیگر هر کسی که از این نرم‌افزارها استفاده می‌کند به ویژه آقایان و خانم‌های متأهل باید مراقب باشد که چه مقدار از زمان‌های خودش را در این نرم‌افزارها سپری می‌کند حتی اگر آن زمان‌ها در گروه‌های خانوادگی باشد، باز استفاده از این نرم افزارها باعث می‌شود آدم گاهی از خانواده خودش غافل باشد. اخیرا یکی از دوستان من با خنده و شوخی می‌گفت همسر من هر شب اعتراض می‌کند که ساعت از ۱۲ شب گذشته، باز تو از تلگرام دل نکندی. اگرچه همسر دوست من می‌داند که او در گروه‌های خانوادگی حضور دارد و از یک حیث خیالش راحت است اما از این که می‌بیند همسرش بیش از حد سرش در گوشی تلفن همراه است ناراضی است که به نظر من حق دارد چون وقتی شما حواست در گوشی تلفن همراه است عملا نسبت به فرزند و همسرت در آن لحظه بی‌توجه می‌شوی.»
لایک‌هایی که اعتماد به نفس کاذب می‌آورد
علیزاده ادامه می‌دهد: «تازه آنچه من می‌گویم درباره رفتارهای نسبتا سالم در این محیط‌هاست، چون متأسفانه برخی از کاربران این نرم‌افزارها به‌ویژه آقایان وحشتناک رفتار می‌کنند و خیلی راحت، ارتباطات گسترده‌ای در این فضاها می‌گیرند. این را شنیده‌ام که برخی از آقایان می‌گویند هزار دختر دنبال من هستند، یعنی هر کامنتی که زیر مطلب آن‌ها نوشته می‌شود یا هر لایکی که مطلب‌شان می‌خورد به حساب این می‌گذارند که آن خانم، عاشق و دلباخته آن‌هاست و یک اعتماد به نفس کاذب به آن‌ها می‌دهد و ممکن است زندگی خانوادگی آن مرد متأهل کاملا تحت تأثیر این لایک‌ها و کامنت‌ها قرار گیرد. البته نمی‌خواهم بگویم هر کامنت و لایکی که از طرف یک خانم در پِیج یک آقا گذاشته می‌شود باعث به هم ریختن زندگی خانوادگی او می‌شود اما به هر حال بسیاری از آقایان آسیب‌پذیری‌های عاطفی خودشان را دارند.»
کنترل‌های چهره به چهره‌ای که در این اپلیکیشن‌ها نیست
این کارشناس ارتباطات در پاسخ به این سؤال که آیا این آسیب‌پذیری صرفا متوجه مردان متأهل است می‌گوید: «مسلما زنان هم آسیب‌پذیری‌های خاص خود را دارند، به ویژه خانم‌های خانه‌دار که تا همین دو سه سال پیش با ابزارهای ارتباطی مدرن بیگانه بودند چون اکثر این ابزارها بیشتر در رایانه‌ها بود و زنان خانه‌دار به‌ویژه خانم‌های خانه‌دار میانسال، دانش استفاده جدی از این وسایل را نداشتند اما آن‌ها امروز با آسان‌تر شدن استفاده از این نرم‌افزارها از مشتریان جدی گوشی‌های هوشمند شده‌اند به طوری که من می‌بینم حتی خانم‌هایی که اوضاع مالی خوبی ندارند به هر قیمتی شده گوشی هوشمند خریده‌اند تا بتوانند با این ابزارها ارتباط بگیرند. گرچه برداشت من این است که این دسته از زنان بیشتر برای عضو شدن در گروه‌های خانوادگی و خواندن متن‌ها و جوک‌ها از گوشی هوشمند استفاده می‌کنند اما قابل انکار نیست که همین گوشی‌ها نوع رفتارهای این زنان را تغییر داده است. مثلا احساس من این است که این خانم‌ها با جسارت و یا به یک معنا با گستاخی بیشتری مطالبی را که شاید به صورت چهره به چهره و در جمع نتوانند بیان کنند در گروه‌ها به اشتراک می‌گذارند چون آن کنترل بیرونی و رودررو در گروه‌های وایبری یا تلگرام وجود ندارد و آدم‌ها عملا با یک احساس راحتی حرمت‌شکنی می‌کنند.»
در گروه‌هایی عضو شوید که جهت‌گیری مشخصی دارند و بی‌حاشیه‌اند
اما فاطمه سادات، ۴۵ ساله، کارشناس‌ارشد فیزیک و دبیر دبیرستان‌های تهران، متأهل و صاحب دو فرزند است. او حدود سه سال است که از نرم‌افزارهای تلفن همراه استفاده می‌کند. البته پیش‌تر از رایانه نیز استفاده می‌کرده اما عضو شبکه‌های اجتماعی نبوده و بیشتر برای چک کردن ایمیل خود رایانه را روشن می‌کرده است. وقتی از او می‌پرسم ملزومات و اقتضائات یک حضور متعهدانه در فضای مجازی که در تلفن‌های همراه شکل گرفته چیست می‌گوید: «به نظرم اگر کسی می‌خواهد مثلا در تلگرام یا وایبر فعالیت کند و عضو یک گروه باشد اول از همه باید بداند که آیا آن گروه، برنامه و هدف مشخصی دارد یا نه. مثلا ما در تلگرام عضو یک گروه خبری هستیم که جهت‌گیری کاملا مشخصی دارد و اگر کسی از چارچوب‌های گروه عدول کند مدیر گروه به او تذکر می‌دهد یا توبیخش می‌کند. گروه دیگری داریم که یک گروه قرآنی است. در این گروه هر کس چند صفحه از قرآن را می‌خواند و اعلام می‌کند و تا به حال در این گروه ما حدود ۴۰ ختم قرآن داشته‌ایم. کامنت‌هایی هم که در این گروه گذاشته می‌شود همه کامنت‌های مرتبط با علوم قرآنی است و حرفهای خارج از این محدوده مطرح نمی‌شود. ما یک گروه فیزیک هم داریم که متعلق به دبیران فیزیک است و هر کسی مسأله‌ای دارد که نتوانسته حل کند یا دانش‌آموزی پرسشی از او پرسیده که نتوانسته به آن جواب بدهد در این گروه مطرح می‌کند و اعضا سعی می‌کنند پاسخ او را بدهند، ضمن این که مقالات علمی یا انیمیشن‌ها و فیلم‌های کوتاه علمیهم در گروه به اشتراک گذاشته می‌شود. از قوانین گروه هم این است که لازم نیست کسی احساسات خود را در گروه مطرح کند و مثلا حتی خود را ملزم به تشکر بداند، کسی هم انتظار تأیید ندارد و گروه صرفا جایی برای به اشتراک گذاشتن مطالب علمی در حوزه فیزیک است، بنابراین کسی این نگرانی را ندارد که ممکن است بین جنس‌های مخالف مثلا رابطه عاطفی شکل بگیرد.»
اگر دنبال تجلیل و گرفتن تأیید باشید ضربه می‌خورید
این دبیر فیزیک در ادامه به نکته مهمی‌اشاره می‌کند: «به نظر می‌رسد اگر آدم‌ها می‌خواهند هم از این نرم‌افزارها استفاده کنند و هم زندگی خانوادگی خودشان را پیش ببرند اول از همه باید بدانند که هدف‌شان از حضور در وایبر یا تلگرم یا واتس‌آپ چیست؟ اگر هدف‌شان این است که مثلا تجلیل شوند و کسی یا کسانی به آن‌ها گرایش داشته باشند این هدف به آن‌ها آسیب خواهد زد. این شهوت تجلیل شدن آسیب‌زا است چون بعضی‌ها اگر متنی یا عکسی را به نمایش می‌گذارند در واقع به دنبال تجلیل و نمایش و گرفتن تأیید هستند. البته بعضی‌ها هم ممکن است عکسی یا شعری را به اشتراک بگذارند و هدف شان، دعوت دیگران به محتوای آن عکس یا متن باشد که بسیار هدف بلندی است. در واقع در شبکه‌های اجتماعی، همه چیز بستگی به نیات درونی آدم‌ها دارد که از نشر یک محتوای متنی یا تصویری به دنبال چه باشند. من در ابتدای فعالیتم در برخی از گروه‌ها می‌دیدم که بین یک خانم متأهل و یک مرد مجرد یا متأهل، کامنت‌هایی در گروه رد و بدل می‌شد که نگران کننده بود. مثلا می‌دیدید خانم متأهل می‌نوشت چقدر تشابه نظر داریم و آن آقای مجرد یا متأهل می‌نوشت مرسی از این که مرا درک می‌کنید. خب این کامنت‌ها آدم را نگران می‌کرد که نکند همین تبادلات عاطفی آرام آرام به آن دو فرد آسیب بزند.
زن و شوهرهایی که خنده‌ها و درد دل‌هایشان بیرون خانه است
اما محمد انصاریان، ۲۸ سال، مجرد و کارشناس‌ارشد کارآفرینی کم‌تر از یک سال است که از نرم‌افزارهای تلفن همراه استفاده می‌کند. تا همین چند ماه پیش علاقه‌ای به استفاده از گوشی‌های هوشمند نداشته اما دوستان و خانواده سرانجام او را متقاعد کرده‌اند که از گوشی هوشمند استفاده کند . انصاریان درباره تجربه و مشاهداتش از گوشی تلفن هوشمند این‌گونه می‌گوید: «چند وقت پیش در یکی از بیمارستان‌ها حضور داشتم و وقتی به قسمت اداری مراجعه کردم دیدم چند خانم و چند آقا که همکار بودند و با توجه به سن‌شان به نظر می‌رسید متأهل هستند در همین گروه‌های وایبر و تلگرام تبادل جوک می‌کردند و می‌خندیدند، به ما هم گفتند ده دقیقه دیگر بیایید که لابد مزاحم شان نباشیم. من آنجا پیش خودم فکر کردم وقتی در یک محیط کاری، همکارانی که ممکن است هر دو متأهل باشند این طور راحت در گروه‌ها تبادل جوک می‌کنند، آیا به روابط زن و شوهری‌شان آسیب نمی‌خورد؟ حداقل این است که وقتی زن و مردی که به هر حال با هم غریبه‌اند، حتی اگر همکار باشند خیلی راحت در همین گروه‌ها با هم برخورد می‌کنند و می‌گویند و می‌خندند هیچ آسیبی هم که نخورند به نظرم وقتی به خانه می‌رسند در فضای خانه سکوت می‌کنند چون قبلا خنده‌هایشان را کرده‌اند، درددل کرده‌اند و تخلیه شده‌اند.»
چرا یک مرد متأهل اجازه نمی‌دهد همسرش گوشی او را ببیند؟
او در ادامه می‌گوید: «امروز من مردهایی را دور و برم می‌بینم که ترجیح می‌دهند همه قسمت‌های گوشی‌شان رمز داشته باشد و حتی نزدیک‌ترین آدم‌های زندگی‌شان هم رمزهای گوشی‌هایشان را ندارند یعنی رمز دسترسی به عکس‌ها و پیامک‌ها و گروه‌هایی که در آن عضو هستند. این آدم‌ها حتی خانم‌هایشان را هم در جریان این فعالیت‌ها قرار نمی‌دهند در صورتی که رمز وقتی معنی پیدا می‌کند که یک چیز خیلی محرمانه باشد اما واقعا چه چیزی بین یک زن و شوهر وجود دارد که نسبت به هم باید نامحرم باشند؟
یک چیز دیگر که می‌خواهم بگویم این است که آیا آدم‌ها حد و مرزی برای رفتار خود قائل هستند یا نه. اگر یک فرد متأهل یا مجرد، حد و مرزی برای خودش قائل نباشد چه در فضای واقعی باشد چه در فضای مجازی، به خودش و دیگران آسیب خواهد زد. من امروز می‌بینم همکارانی که هر دو متأهل هستند یا یکی‌شان متأهل و یکی مجرد است، به مناسبت این که تولد یکی‌شان است می‌روند کادو تهیه می‌کنند یا قرار‌های بیرون می‌گذارند. خب اگر مجموعه‌ای از همکاران برای همکاری تولد بگیرند و برای او کادو تهیه کنند اشکالی ندارد اما وقتی یک مرد متأهل یا مجرد برای خانم متأهلی کادو تهیه می‌کند و بعد هم پیام‌های احساسی در گوشی‌ها رد و بدل شود فکر نمی‌کنم آتیه خوشی برای این رابطه وجود داشته باشد.»
متأهل‌هایی که تا یکِ نصف شب آنلاین‌اند
اما الف- تبریزی، پسر ۲۶ ساله، مجرد و روزنامه‌نگار که چندین سال است گوشی هوشمند دارد، درباره آسیب‌های استفاده از نرم افزارهای تلفن همراه می‌گوید: «قبول دارم که این نرم‌افزارها آسیب‌های خاص خود را دارند چون امکان دسترسی به آدم‌های مختلف را فراهم می‌کنند، البته برای کسانی که وسوسه و هیجان قرار گرفتن در یک رابطه تازه را دارند، اما تا زمانی که این وسوسه و هیجان برای کسی جدی نباشد، او صرفا در معرض دسترسی به آدم‌های مختلف قرار خواهد داشت که آسیب‌زا نیست اما اگر آن وسوسه باشد آسیب خواهد خورد.»
تبریزی می‌گوید: «همه چیز به سطح وابستگی و تأثیرپذیری آدم‌ها مربوط می‌شود. به عنوان مثال چند نفر از بستگان ما که خانم هستند اطلاع دارم که از این نرم افزارها برای مراودات خانوادگی و عضو شدن در گروه‌های آشپزی استفاده می‌کنند و ارتباطات‌شان در همین حد است اما با افرادی هم مواجه هستم که در برهه‌ای از زمان بسیار به لحاظ فکری درگیر ارتباط‌هایی بوده‌اند که در همین نرم‌افزارها برای آن‌ها پیش آمده است.»
او درباره تجربه شخصی خود در یکی از گروه‌ها این چنین می‌گوید: «چند وقت پیش به واسطه حضورم در یکی از گروه‌ها از خانمی پیشنهاد دوستی دریافت کردم. وقتی از او پرسیدم چرا می‌خواهد با من رابطه دوستی داشته باشد، متوجه شدم این خانم متأهل است و بچه هم دارد. این خانم به من گفت پنج سال است که عملا با همسرش رابطه‌ای ندارد و در واقع طلاق عاطفی گرفته است؛ گرچه ظاهرا با هم زن و شوهر هستند. من خیلی شفاف به آن خانم گفتم که نمی‌توانم وارد چنین رابطه‌ای شوم و به مکالمه پایان دادم و البته در دلم از او تشکر کردم که دست کم حقیقت را گفت، اگرچه حتی اگر آن خانم مجرد هم بود من وارد چنین رابطه‌ای نمی‌شدم اما به هر حال صداقت این خانم قابل تقدیر بود.»
تبریزی در پاسخ به این سؤال که نظرت درباره حاشیه‌های حضور همکاران متأهل‌ات در فضای مجازی چیست می‌گوید: «اگرچه کار ما کار خبری است و معروف است که خبرنگارها را آدم‌های فضول می‌شناسند اما راستش من علاقه‌ای به سرک کشیدن در زندگی خصوصی آدم‌ها ندارم اما همین قدر می‌توانم بگویم که وقتی می‌بینم یک همکار متأهل از ۱۱ صبح تا ۱ شب آنلاین است و وقتی هم سر کار حضور دارد دایم سرش در گوشی است می‌شود حدس زد که این حضور افراطی به روابط خانوادگی او آسیب بزند حتی اگر قبول کنیم همه آنلاین شدن‌ها به خاطر مسایل کاری باشد، باز آسیب‌های خود را خواهد داشت.»
منبع: متن زندگی
